Going off the grid in Amsterdam. What on earth was Koos Marinus (34) thinking?

Featured image

Koos (teacher, 34 y/o), Frank (designer, 46 y/o) and other ‘ordinary’ people in Amsterdam have decided to go for it. Who are these ‘Amsterdammers’ who have turned their homes into small sustainable energy plants? And why on earth did they do it? A portrait of three people who went all the way and say they live more comfortable than ever.

Part 1: Koos Marinus from Amsterdam Nieuw-West (article in Dutch)

Living in the middle of Amsterdam and producing nearly all your own electricity and heat: Koos (teacher, 34 y/o), Frank (designer, 46 y/o) and Jan Pel (student, 25 y/o) have decided to go for it. Who are these ‘Amsterdammers’ who have turned their homes into small sustainable energy plants? And why on earth did they do it? A portrait of three people who went all the way and say they live more comfortable than ever.

This is a tripartite series on living off the grid in Amsterdam. Read part 2 with Frank Hylkema here and part 3 with Jan Pel here**. (in Dutch)

Part 1: Koos Marinus from Amsterdam Nieuw-West (article in Dutch)**

Net als zijn vader, houdt Koos Marinus(34) enorm van fikkies stoken. En buiten zijn. Als kind kon hij eindeloos spelen op het braakliggende terrein achter hun huis in Drachten. Ook heeft hij goede herinneringen aan de natuurvakanties die ze toen hadden: kamperen in de Ardennen of logeren in een blokhut in Noorwegen. Toch woont dit Friese buitenkind tegenwoordig in Amsterdam Nieuw-West met vriendin Suzanne (36), afkomstig uit Groningen, en dochter Rozemarijn (4). “Ik droom nog steeds van een boerderijtje in the middle of nowhere maar Suzanne wil dat absoluut niet.”

Een leuke nieuwe kleuterjuf

Onafhankelijk van elkaar verhuisden Koos en Suzanne, beiden opgeleid als basisschool leerkracht, zo’n 6 jaar geleden van het Noorden naar het Westen van het land omdat er in Amsterdam meer werk was. Ze ontmoetten elkaar op school: “Er stapte tijdens de Kerstborrel ineens een leuke nieuwe kleuterjuf binnen. Ik woonde zelf pas 2 maanden in Amsterdam, kon het Vondelpark nog niet eens vinden, maar beloofde haar de stad te laten zien. Van het één kwam het ander. 5 maanden later was ze zwanger van Rozemarijn.”

Suzanne was in het begin doodongelukkig in Amsterdam. Hun afspraak was om, als Rozemarijn 4 werd, terug te verhuizen naar het Noorden. Het liep anders. Suzanne maakte veel nieuwe vrienden en wilde toch blijven. Ze besloten een huis te kopen. “We huurden al een tijd een huis in Osdorp voor €950 per maand. Dat vonden we zo enorm hoog. Toen zijn we eens gaan onderzoeken hoeveel het zou zijn als we zouden kopen.” In juli 2016 kochten ze een eengezinswoning van 100 m2 in Slotermeer, vlak naast het Sloterpark. “Nu betalen we, inclusief een fikse verbouwing, €750 per maand, waarvan we €450 per maand aflossen.”

Een soort jongensdroom

Het huis was totaal uitgewoond en moest helemaal verbouwd worden. Eén ding was vanaf het begin duidelijk. Er moest een houtkachel in komen, een lang gekoesterde wens van Koos. “Mijn hele jeugd hadden we thuis een houtkachel. Zo lekker die warmte daarvan. Veel minder droog dan van een centrale verwarming. Tenminste zo ervaar ik het. En wat is er nou eigenlijk mooier dan elke dag een fikkie te mogen stoken?” Verder was het plan het huis zo energiezuinig mogelijk, het liefst energieneutraal, te maken. Die beslissing had Koos al genomen ver voordat hij Suzanne ontmoette. “Toen ik jong was, hoorde ik over zure regen. Toen besefte ik voor het eerst dat mensen dingen doen die de natuur, waar ik zo dol op was, kapot maakte. Daar maakte ik me zorgen over. Ik werd lid van het Wereld Natuurfonds en Greenpeace enzo. Later besloot ik, als ik ooit een eigen huis krijg, moet het energieneutraal worden. Eigenlijk een soort jongensdroom.”

t6xV0t4Fb.jpg

Avondenlang googelen

Koos had nauwelijks kennis over energie of installaties maar wel een grote nieuwsgierigheid naar wat er allemaal was en hoe het werkt. Avondenlang zat hij te googelen op ‘energiebesparende maatregelen’ en maakte een plan. Dat was ook wel nodig want zijn Turkse aannemer Ibrahim was minder gecharmeerd van het idee van energieneutraal verbouwen. “Een prima kerel maar ontzettend eigenwijs. Hij vond het allemaal maar onzin. Vaak deed hij of hij me niet verstaan had en ging hij gewoon zijn eigen gang. Ik moest er bovenop zitten. Vooral bij de isolatie moest ik elke dag controleren” Koos was daardoor op zichzelf aangewezen “Het is maar goed dat wij als leraren zoveel vakantie hebben, daardoor had ik veel tijd om alles uit te zoeken.”

Murphy’s law

“Tijdens de verbouwing ging alles mis wat mis kon gaan. Het was echt Murphy’s law.” Zo was er een lekkende zonneboiler, een trillende warmtepomp en een piepende omvormer. “Voor de aanleg van de UTP kabel zijn geloof ik wel 4 verschillende monteurs langs geweest.” Koos had leverancier ‘Zon in huis’ ingehuurd om te zorgen dat alle installaties zoals zonnepanelen, zonneboiler en warmtewisselaar goed op elkaar afgestemd zouden worden. Bovendien leek het hem handig één aanspreekpunt te hebben in de plaats van allerlei verschillende monteurs en bedrijven. “In praktijk viel dat ontzettend tegen. ‘Zon in huis’ had bijvoorbeeld op basis van hun satelliet foto gezegd dat er 8 panelen op ons dak pasten maar de monteur die langskwam zei dat er makkelijk 10 op konden. Toen ze kwamen installeren, bleken er toch maar 8 op te kunnen. Hiervoor was een andere omvormer nodig maar die hadden ze niet bij zich. Bovendien moest er eerst goedkeuring van ‘Zon in huis’ komen om minder panelen te leggen dan afgesproken. Die waren die dag onbereikbaar. De monteurs hebben de halve dag op mijn stoep zitten wachten.”

Ondanks alle tegenslagen heeft Koos geen moment overwogen het bijltje er bij neer te gooien. “Je doet het maar één keer dus je moet gewoon even doorzetten.” Ook is hij nog steeds onverminderd enthousiast over wat er allemaal mogelijk is: “Zo’n douche warmtewisselaar vind ik gewoon geweldig. Zo’n wonderlijke techniek. Je doucht, het warme water loopt langs het koude water en wordt zo voorverwarmd. Bijna elke keer als ik gedoucht hebt, loop ik half afgedroogd naar boven. Dan zie je dat je het water weer 4 graden bij verwarmd hebt. Je zou er bijna langer door gaan douchen ”

Van het gas af

Helemaal energieneutraal is het huis van Koos en Suzanne nog niet want ze maken nog gebruik van gas. “Mijn vader had mijn moeder die houtkachel min of meer opgedrongen en ze vond het verschrikkelijk. Ze kreeg hem soms niet aan en zat dan met twee kleine kinderen in een ongeïsoleerd koud huis. Dat wilde ik Suzanne en Rozemarijn niet aan doen. Je moet gewoon de thermostaat op 20 graden kunnen zetten en dat het dan meteen warm wordt” Toch verwacht Koos in minder dan twee jaar ook zonder gasaansluiting te kunnen. De leiding voor de inductiekookplaat ligt er al. “We kijken het nog even aan maar we merken nu al dat het zonder eigenlijk ook wel prima gaat. Suzanne heeft het snel koud. Vroeger had ze veel moeite om uit bed te komen want wij verwarmden de slaapkamers nooit. Nu stapt ze zó uit bed want de temperatuur in huis zakt ’s nachts maar een paar graden als de kachel uit is. De warmte blijft veel beter hangen omdat het zo geïsoleerd is”

Tips van Koos:
• Maak goed gebruik van alle bestaande subsidies. Dat maakt energieneutraal verbouwen ook financieel aantrekkelijk. Kijk op Energiesubsidiewijzer. Daar vind je onder andere de City-zen subsidie waar Koos ook gebruik van maakte.
• Lees je goed in van tevoren. Op de site van Milieu centraal staat echt alles zoals stappenplannen maar ook over hoe je de BTW op je zonnepanelen kan terugvragen.

Foto's: To Huidekoper

Tekst: Colette van der Minne


10 Comments

Moja Reus's picture
Moja Reus

Dag Colette,

Hartelijk dank voor je reactie en enthousiasme. Ik lees allemaal goede ideeen, laten we inderdaad even bellen. Ik heb mijn nummer naar je gemaild!

Met vriendelijke groet,

Moja Reus

Anonymous

Overigens is er binnenkort bij Pakhuis de Zwijger een avond specifiek over hoe je bestaande woningen energieneutraal maakt: http://bit.ly/2xZag1D Hier spreekt o.a. Niek Schaap (projectleider bij Eigen Haard), hij leidde de 'nul-op-de-meter' renovaties van 138 rijwoningen in Amsterdam Nieuw-West.

Lijkt me ook een interessante avond om naartoe te gaan voor jullie!

Anonymous

Hi Moja, wat leuk om te horen dat jullie er meer over willen weten! Ik zou aan Koos of Frank (Jan zit in het buitenland dacht ik) kunnen vragen of ze jullie willen rondleiden in hun huis. Verder denk ik ook graag met je mee over andere interessante off the grid projecten in de stad. Zullen we anders even bellen? Als je mij je nummer mailt (c.vanderminne@amecboard.com) dan neem ik contact met je op. Hartelijke groet, Colette

Moja Reus's picture
Moja Reus

Beste Colette,

Wij zijn studenten die de nieuwe master Metropolitan Analysis, Design & Engineering doen aan het nieuwe AMS Institute for Advanced Metropolitan Solutions in Amsterdam. Onze groep bestaat uit 17 studenten. Wij zijn erg benieuwd naar de mogelijkheden om 'off the grid' the gaan in Amsterdam. Wij zouden graag een echt project van dichtbij zien. Zou één van de geinterviewden, of een ander 'off the grid' project, het leuk lijken om een korte rondleiding te geven aan 17 studenten die de stad Amsterdam duurzamer willen maken?:)

Met vriendelijke groet,

Moja Reus

Annelies Van der Stoep's picture
Annelies Van der Stoep

@hansschneider We zullen voortaan proberen iets preciezer te zijn.

Hans Schneider's picture
Hans Schneider

Ha Annelies, Wat goed dat je zo beleefd antwoord geeft*!

Met de gezondheidseffecten van houtrook schijnt het wel mee te vallen: http://rivmtoolkit.nl/Onderwerpen/Houtrook_en_gezondheid
Dus een paar houtkachels in een wijk lijkt mij geen ramp. Beter is natuurlijk een pelletkachel: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/energiezuinig-huis/energiezuinig-verwarmen-en-warm-water/pelletkachel-of-biomassaketel/
De suggestie wekken dat doorsnee Nederlanders 'van het net af kunnen' (off grid) zet de lezer mijns inziens op het verkeerde been. Nederlandse woningen kunnen hooguit van één net tegelijk af: òf van het elektriciteitsnet af en met gas of een andere brandstof 's winters zelf je stroom opwekken (niet handig, maar niet onmogelijk), òf, wat meer aannemelijk is, van het gasnet af en 's winters stroom van het net afnemen.
Het is niet goed denkbaar hoe Nederlandse woningen (anders dan villa's met heel veel ruimte en een eigen windmolen) 's winters in hun elektriciteit- èn warmtebehoefte kunnen voorzien zonder energie van buiten de woning te halen. Minstens één netaansluiting, (groen) gas of elektriciteit al dan niet gecombineerd met warmtelevering, lijkt dan onvermijdelijk.

*Tip: vermijd het badinerende toontje in je reacties en ga er van uit dat je lezers volwassen zijn.

Annelies Van der Stoep's picture
Annelies Van der Stoep

@hansschneider Je vragen over de precieze hoeveelheid hout zijn zeker interessant. Koos krijgt, net als ruim 550 andere woningen een Europese subsidie www.amsterdamsmartcity.nl/subsidie. Een van de voorwaarden is dat we gedurende een jaar het energieverbruik monitoren. In het geval van Koos betekent dat dus ook maandelijks 'het verstookte hout' bijhouden. Herinner je me dat ik je over een jaar een goed antwoord geef? :-)

Annelies Van der Stoep's picture
Annelies Van der Stoep

@hansschneider @colettevanderminne Wat goed dat je zo nieuwsgierig bent.

Als wij het hebben over 'van het net af' bedoelen we vooral 'van het gasnet af'. Koos gebruikt nog een beetje gas om in de winter te kunnen bijverwarmen. Koos is zoals je leest superenthousiast over zijn houtkachel, en hout wordt in de EU regels (en subsidies) ook gezien als een duurzame bron. Je kan natuurlijk wel discussieren of zo'n houtkachel in de stad wel wenselijk is. Zeker als het er veel worden, kan je last krijgen van het fijnstof. Wat denk jij?

De PV-panelen van Koos wekken genoeg op voor zijn eigen electriciteit, toch heeft hij nog een netaansluiting nodig omdat je electriciteit nog niet zo goed kan opslaan. In het project https://amsterdamsmartcity.com/projects/city-zen-virtual-power-plant werken Alliander en Greenspread samen aan een interessant business model voor een thuisbatterij. Ook worden er elders proeven met buurtbatterijen https://www.liander.nl/buurtbatterij gedaan en we kijken bijvoorbeeld naar het inzetten van de batterijen in electrische auto's https://amsterdamsmartcity.com/projects/vehicle2grid . Maar zelfs met zo'n batterij zal je een donkere winterweek nog niet genoeg doorkomen. Een goede compacte en betaalbare seizoensopslag is volgens mij nog niet op de markt. Of ken jij wel al voorbeelden?

Binnenkort volgt het volgende interview uit deze serie. Wij willen laten zien wat mensen beweegt om hun huis heel energiezuinig te maken. Leuk om te zien dat wat je motiveert ook tot uitdrukking komt in de technische oplossingen die je kiest.

Anonymous

@hansschneider Beste Hans, dank voor je reactie! Koos Marinus is er nog niet helemaal zoals je kunt lezen in de laatste alinea. Maar hij werkt er hard aan. Om al je vragen te beantwoorden, nodig ik je uit telefonisch contact met ons op te nemen. Dan kunnen we je uitgebreid antwoord geven. Je kan mij een mail (c.vanderminne@amecboard.com) sturen met je telefoonnummer en dan nemen we contact op. Hartelijke groet, Colette

Hans Schneider's picture
Hans Schneider

Geweldig! Maar is Marinus nu 'off the grid' of niet? Het verhaal maakt wel nieuwsgierig naar de details. Waarvoor heeft hij toch nog gas nodig? Is-ie ook van het elektriciteitsnet af? Zo ja, waar haalt hij 's winters zijn stroom vandaan?
En is Marinus dan wel off-the-grid, maar in plaats daarvan 'hooked-on-wood'? Hoeveel kuub hout gaat er per maand doorheen? Wat vinden de buren daarvan? En waar haalt hij dat vandaan?

Topics