Hoe kunnen we product-verpakkingscombinaties verduurzamen? 'We moeten vraagtekens zetten bij het gehele ontwerp- en productieproces', aldus Nikki Groote Schaarsberg, HvA-onderzoeker Duurzaam verpakken
Paaseitjes zonder aluminiumfolie, worsten in een glazen behuizing in plaats van plastic. Het klinkt nu nog vreemd, maar veel traditionele product-verpakkingscombinaties kunnen en moeten op de schop voor een duurzame, circulaire economie. Als het aan projectgroep ‘Duurzaam verpakken’ van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) ligt. Zij doet daar samen met bedrijfspartners onderzoek naar, en dat begint al bij de vraag: ‘hebben we überhaupt verpakking nodig?’
‘Eigenlijk wil je met zo min mogelijk materialen en grondstoffen zoveel mogelijk waarde creëren en die waarde behouden over de hele levenscyclus van het product’, vertelt onderzoeker en projectleider Nikki Groote Schaarsberg. ‘Daar hoeft niet altijd verpakkingsmateriaal aan te pas te komen. Soms heeft verpakking een esthetische waarde, maar vind de gebruiker dat wel altijd belangrijk? Wat wij belangrijk vinden is eerst de vraag te stellen: wat willen de eindgebruikers, en hoe kunnen we ze in die behoefte zo duurzaam mogelijk voorzien? Wij gaan met bedrijven daarom niet alleen aan de slag duurzamere verpakkingen te ontwerpen, maar vooral om vraagtekens te zetten bij het gehele ontwerp- en productieproces. ‘Rethink’ noemen we dat binnen de circulaire economie.’
Op welke gebieden zijn ontwerpregels nodig? Een schets van Nikki Groote Schaarsberg (HvA)
RETHINK
Rethink is een strategie op de R-ladder, die de mate van circulariteit meet. Hoe hoger een strategie op deze lijst (ladder) van circulariteitsstrategieën staat, hoe circulairder die is. De trap gaat van R1 (Refuse/Rethink) tot en met R6 (Recycle/Recover).
’Bedrijven die duurzamer willen ontwerpen en ondernemen hanteren vaak recycling als circulariteitsstrategie, die laag op de ladder staat. Maar liefst 80% van de duurzame ondernemers. Dat is een goede stap hoor, maar ik vraag me dan wel af: is dat het hoogst haalbare? Bij duurzaam verpakken wordt vaak over recyclebare materialen gesproken om een product zowel duurzaam als veilig of gezond bij je thuis te brengen; welk dopje, welk label, plastic of karton? Maar dan behandel je symptomen van een probleem - low hanging fruit - en pak je niet het begin van het probleem aan.’
KETEN- EN SYSTEEMBENADERING NODIG
‘Daar is een keten- en systeembenadering voor nodig. Van ontwerp tot productie, transport en verkoop. Zo wil HEMA misschien wel paaseitjes zonder aluminiumfolie in hun schappen, maar dan moet de producent De Chocoladefabriek daar ook wat in zien. We zouden prima zonder die folie kunnen. Kan je dan melk en puur niet meer uit elkaar halen? Dan produceer je de chocolade toch op een manier waardoor dit op de chocolade zelf duidelijk wordt? Daar liggen ook kansen!’
‘Wij gaan met de stakeholders om tafel om de gehele keten bloot te leggen. Wij interviewen de bedrijven om hun duurzaamheidsvisie te leren kennen, zoeken verbinding en achterhalen samen in welke fases binnen de ketensamenwerking uitdagingen en kansen liggen. Daarnaast helpen wij ze beseffen dat circulair ontwerpen en ondernemen ook winstgevend kan zijn, en helpen ze verder te denken dan bijvoorbeeld recycling met een langetermijnvisie. Dat doen we inmiddels binnen diverse sectoren: food, cosmetica, tuinbranche en luchtvaart.’
Verpakkingsoplossingen voor KLM door HvA-studenten ‘Wereld van Verpakken’
STUDENTEN BIEDEN DUURZAME PRODUCT-VERPAKKINGSCOMBINATIES
‘Binnen de luchtvaart zien we duidelijk de behoefte van twee gebruikersgroepen veranderen: passagiers en crewleden. Passagiers willen goed kunnen eten tijdens intercontinentale vluchten. De crew wil bij passagiers graag de juiste customer experience realiseren bij het uitserveren van maaltijden vanuit de pantry (keuken) en het organiseren van de retourstroom naar en in de pantry (en daarna). DE STER, producent van maaltijdoplossingen voor luchtvaartmaatschappijen, vroeg ons om een product-service-system dat past in de circulaire economie en dat de service tijdens een vlucht menselijker en warmer maakt.’
‘Onze studenten ‘Wereld van Verpakken’ zijn aan de slag gegaan met verpakkingsoplossingen. Zo kwamen zij met duurzame materialen als bamboe en PET en verpakkingen die ruimte besparen, efficiënt in elkaar zitten en een huiselijke sfeer creëren. Het is mooi om te zien dat zij ‘Rethink’ volledig omarmen en onze methoden en ontwerpregels gebruiken om aan de slag te gaan met mogelijke oplossingsrichtingen voor duurzaam verpakken: eerst de problemen en behoeften blootleggen van alle stakeholders - van passagiers tot crewleden en producten -, zelfs nog meer vragen stellen dan wij ze geven en dan zo duurzaam mogelijk ontwerpen. Ze zijn de circulaire professionals van de toekomst!’
HvA & de Week van de Circulaire Economie
Hoe versnellen we de circulaire transitie? In het kader van de Week van de Circulaire Economie staat lectoraat Circulair ontwerpen en ondernemen van het Centre of Expertise Urban Technology van de Faculteit Techniek in het teken van een andere kijk op produceren én consumeren. Dagelijks licht de HvA onderzoeken, masterclasses en studentenprojecten uit die de transitie naar circulaire steden een boost geven.
