My research for Amsterdam Smart City revolves around the need to identify what local energy initiatives must do in order to become a better collaboration partner for the municipality. In this blogpost I make use of a combination of lessons learnt from literature, interviews conducted with local energy initiatives, and input generated from my Amsterdam Smart City demodag presentation to determine factors that contribute towards the success of a local energy initiative. Possessing over a cooperative organisational structure allows for substantial participation and engagement from the community. These are crucial components which lead to success. Characteristics of this organisational structure, such as internal democracy, additionally give citizens the possibility to partake in the initiative’s activities. Furthermore, the specific division of tasks into a board of directors and management committee, allows citizens to take up formal roles and responsibilities (based on their backgrounds and knowledge). This serves in the best interest of a local energy initiative. Additionally, a diversity of professionalism which takes shape in the form of possessing specific knowledge and skill sets is considered to be of importance. To find out more read on (in Dutch!).
Hi Amsterdam Smart City Community,
In deze blogpost schrijf ik over de factoren die bijdragen aan het succes van een lokaal energie-initiatief. Wat blijkt uit de toename in actief burgerschap en andere sociale trends is dat er serieuzer gekeken moet worden naar de rol van deze initiatieven binnen de energietransitie. Naast het in kaart brengen van het huidige beleid over de energietransitie binnen Amsterdam heb ik ook deze noodzaak besproken in mijn vorige blogpost. Energie-initiatieven hebben het vermogen om de kleinschalige implementatie van hernieuwbare energie te bevorderen. Hierdoor hebben ze een belangrijke rol in het realiseren van doelen voor de energietransitie. Echter moet er nog veel gebeuren om ervoor te zorgen dat een betere relatie ontstaat tussen deze initiatieven en overheidsinstanties zoals de gemeente.
Ik maak gebruik van literatuur, gesprekken die ik met lokale energie-initiatieven heb gevoerd (Ketelhuis WG, Buurtcoöperatie Oostelijk Havengebied, en een VvE aan de Lindengracht), en de input die ik heb opgedaan tijdens Amsterdam Smart City’s recente netwerkmiddag/demodag. Hieronder licht ik deze initiatieven toe. Uit dit onderzoek blijkt dat er drie belangrijke succesfactoren voor lokale energie-initiatieven zijn, namelijk het hebben van een coöperatieve organisatievorm, de verdeling van taken binnen het initiatief, en de behoefte aan specifieke vaardigheden en expertises.
ORGANISATIEVORM EN INTERNE DEMOCRATIE: Binnen de Amsterdamse Metropoolregio zien we een verscheidenheid aan lokale initiatieven die betrokken zijn bij de energietransitie. Ze manifesteren zich vooral in de vorm van energiecoöperaties, verenigingen van eigenaren die aan het verduurzamen zijn, en zogenaamde “community of practices”.
Energiecoöperaties zijn bijzonder populair in Amsterdam. Een energiecoöperatie bestaat meestal uit een energiebedrijf en een samenwerkingsverband tussen bewoners (5). Als je specifiek naar de organisatie en interne beheer van initiatieven kijkt, is de energiecoöperatie blijkbaar de meest geëigende organisatievorm. Leden van het initiatief zijn tegelijkertijd eigenaar. Door middel van het één stem per lid concept, is er gelijk stemrecht tussen de leden. Door deze vorm van interne democratie krijgen bewoners de mogelijkheid om bij te dragen aan het besluitvormingsproces, bijvoorbeeld tijdens een algemene ledenvergadering.
Het succes van een energiecoöperatie is afhankelijk van de betrokkenheid en mobilisatie van bewoners in de buurt. Zeggenschap en gelijk stemrecht (kernconcepten van interne democratie) worden allebei beschouwd als de basis hiervoor. Om de zogenaamde “motor” van het initiatief optimaal te laten draaien is het voor een coöperatie van groot belang om zoveel mogelijk mensen bij de initiatieven te betrekken. Hiermee maak je het dus aantrekkelijk voor anderen in de buurt om ook mee te werken (6).
Verder werkt het concept van gedeeld eigenaarschap in het voordeel van een energiecoöperatie. Door energie lokaal op te wekken verdient de coöperatie collectief geld. De winsten worden verdeeld onder de leden, en wie het meest heeft ingelegd, krijgt het grootste deel. Zo maak je het aantrekkelijk om zonnepanelen en andere innovaties aan te schaffen (7). Samen sta je dus sterker!
SPECIFIEKE VERDELING VAN TAKEN: Verder is de specifieke verdeling van taken binnen het initiatief van belang. Een bestuur zorgt voor overzicht, een goede begeleiding en een juridische status (wat nodig is voor zakendoen). Het is belangrijk dat het bestuur niet alles zelf gaat doen. Zo gaan draagvlak en eigen energie verloren. Naast het bestuur, neemt het management operationele beslissingen die invloed hebben op de loop van activiteiten van het initiatief. Met deze structuur zorg je voor formele verantwoordelijkheden en flexibiliteit. Bewoners kunnen rollen en verantwoordelijkheden op zich nemen die passen bij hun capaciteiten en interesses.
VAARDIGHEDEN EN EXPERTISES: Naast de specifieke factoren voor de organisatie en beheer van een initiatief, zijn er onder de leden bepaalde vaardigheden en expertises nodig. Kennis van processen zoals regelgeving, beleid, techniek, en financiën zijn belangrijk. In de praktijk zien we dat leden van initiatieven zich verdelen in werkgroepen gebaseerd op hun expertises en kennis. Cruciaal voor succes zijn daarnaast een ondernemersmentaliteit en doorzettingsvermogen (2). Als je als initiatief laat zien dat je je activiteiten wil nastreven, zelfs zonder subsidie, maak je duidelijk hoe ambitieus je bent.
NETWERKMIDDAG INPUT: Op Amsterdam Smart City’s recente netwerkmiddag over de digitale stad en energie heb ik de eerste conclusies en hypotheses van mijn onderzoek gepresenteerd. Ik heb het publiek meegenomen in mijn onderzoek en een brainstormsessie volgde. Om mijn lijst met criteria voor samenwerking verder uit te breiden, werden onder andere creatieve manieren genoemd om draagvlak en betrokkenheid te genereren (twee belangrijke succesfactoren) onder de bewoners. Dit kan bijvoorbeeld door energie-initiatieven of -innovaties op fysieke plekken te visualiseren (voorbeeldwoningen, etc.). Zo kunnen ook andere bewoners geïnspireerd raken door wat er al wordt gedaan in de buurt!
Kortom, er zijn drie belangrijke succesfactoren te benoemen voor lokale energie-initiatieven. Ten eerste het bezitten van een coöperatieve organisatiestructuur waarin interne democratie een belangrijke rol speelt. Ten tweede is de specifieke taakverdeling van belang. Als laatst is het bezitten van specifieke vaardigheden en expertises onmisbaar.
Zijn jullie eens met mijn conclusies? Welke andere eigenschappen zouden cruciaal kunnen zijn voor een energiecoöperatie?
Gebaseerd op deze succesfactoren, presenteer ik in mijn volgende blogpost een lijst met criteria waar lokale initiatieven aan moeten voldoen om als betere samenwerkingspartner te kunnen opereren met de gemeente.
BRONNEN: (1) Becker, S., Kunze, C. and Vancea, M. (2017). Community energy and social entrepreneurship: Addressing purpose, organisation and embeddedness of renewable energy projects. Journal of Cleaner Production, 147, pp.25-36.
(2) de Vries, A. (2015). CRE INITIATIVES IN THE NETHERLANDS; How do trust, diversity of professionalism, collectiveness and involvement correlate with CRE success?. Master. University of Groningen.
(3) Forrest, N., & Wiek, A. (2015). Success factors and strategies for sustainability transitions of small-scale communities – Evidence from a cross-case analysis. Environmental Innovation and Societal Transitions, 17, 22–40. https://doi.org/10.1016/j.eist.2015.05.005
(4) Schoffelen, J. (2015). How to support bottom-up energy transitions?. Master. Wageningen UR.
(5) Proka, A., Hisschemöller, M., Loorbach, D. and Overbeke, S. (2017). [online] Drift. Available at: https://www.drift.eur.nl/wp-content/uploads/2017/05/Naar-een-Strategie-voor-de-Nederlandse-energiecooperaties.pdf [Accessed 12 Mar. 2019].
(6) Raad voor het Openbaar Bestuur (2017). Democratie is méér dan politiek alleen. [online] ROB. Available at: https://www.dagvandelokaledemocratie.nl/wp-content/uploads/2018/11/AV-Brothers-1e-ronde-RoB-Democratie_is_meer_dan_politiek_alleen_RoB.pdf [Accessed 12 Mar. 2019].
(7) Een energiecoöperatie: waarom?. (2016). [Blog] Energie Actie. Available at: https://www.energieactie.net/een-energiecooperatie-waarom/ [Accessed 12 Mar. 2019].
(8) HIER opgewekt. (2019). Tips voor het opstarten en behouden van coöperaties. [online] Available at: https://www.hieropgewekt.nl/kennisdossiers/tips-voor-het-opstarten-en-behouden-van-cooperaties [Accessed 12 Mar. 2019].
