Interview met onderzoeker Anneke Treffers (HvA) over het belang van ‘buurtdragers’ om de binding met de buurt te versterken. Eindpublicatie toont resultaten van onderzoek naar de Couperusbuurt, Amsterdam Nieuw-West.
De Couperusbuurt: een multicultureel stadsdeel in Amsterdam Nieuw-West waar jong en oud samenkomen, maar ook kunnen botsen in opvattingen over wat hun buurt zowel prettig als onprettig maakt. De Hogeschool van Amsterdam (HvA) deed binnen project Ontwikkelbuurten onderzoek naar het belang van ruimtelijke structuren, plekken en programma’s die de binding van bewoners met hun buurt duurzaam kunnen versterken. Ofwel: ‘buurtdragers’. Onderzoekers Ivan Nio, Anneke Treffers en lector Bouwtransformatie Frank Suurenbroek presenteren na ruim twee jaar onderzoek de bevindingen.
De Nederlandstalige muziek van Café Content nabij de Couperusbuurt is eindelijk weer te horen nu de terrassen na lockdown open zijn. Vooral bewoners van het eerste uur komen hier regelmatig samen en dat is tekenend voor de buurt. Het is een voorbeeld van een ‘buurtdrager’ die samenhang en herkenbaarheid biedt, de leefbaarheid versterkt en de buurtbetrokkenheid van bewoners vergroot. Denk ook aan parkjes, hoven, portieken, winkelstrips en andere voorzieningen en faciliteiten in de nabijheid van de eigen woning.
Stedelijke vernieuwing in de Couperusbuurt
Maar niet elke buurtdrager is een voorziening voor iedereen. De Couperusbuurt kenmerkt zich als divers: jong en oud, multicultureel; maar de omgang met de verschillende groepen is laag. Daarnaast kent de buurt ook hardnekkige sociale problemen, waaronder een combinatie van een laag opleidingsniveau, een laag inkomen en een hoge werkloosheid. De veelal portiekwoningen, herkenbaar aan de typerende hovenstructuur van deze na-oorlogse wijk, zijn er erg klein, als gevolg van versnelde bouw na de Tweede Wereldoorlog. Nu anno 2021 wonen in deze kleine woningen een diversiteit aan bewoners en dat levert spanningen op.
Voorbeelden van buurtdragers.
Maar er is hoop: de Couperusbuurt verwacht stedelijke vernieuwing en staat voor een nieuwe opgave de binding met de buurt en bewoners te versterken. ‘Dan is het nodig om de buurt in te gaan, te ervaren en de bewoners te spreken’, vertelt onderzoekster Treffers. ‘Niet iedereen staat te springen om vernieuwing. Wanneer je een goed overzicht hebt van hoe de buurt individueel beleefd wordt in relatie tot al bestaande buurtdragers, dan kun je pas gaan nadenken over fysieke ingrepen en investeringen die de leefbaarheid en de betrokkenheid bij de buurt kunnen verbeteren.’
Angst bij ouderen
Vooral bij ouderen heerst de angst dat het ‘dorpse gevoel’ door mogelijke ingrepen zou verdwijnen, vertelt Treffers. ‘Ze maken zich druk om de dagelijkse problematiek als grote hopen afval, geluidsoverlast en veiligheid; er zijn hangjongeren en spanningen tussen buren onderling. Maar ook nieuwe bewoners kennen een eigen soort ‘ongeduld’, meer gericht op de toekomst. Kort door de bocht gezegd verwelkomen zij zo snel mogelijk een Starbucks met latte macchiato's.’ En ook door observaties hoe mensen hun woonomgeving gebruiken, komt veel aan het licht: ‘We zien grote stenen pleinen zonder enkele functie, geen kind dat daar speelt. Net als tuinstoelen in het park door een gemis aan bankjes. Zijn die er wel, dan hebben die vaak geen rugleuning; wat moeten ouderen daarmee?’
Voorbeelden van dagelijkse problematiek.
Van persoonlijke kaarten naar kansenkaart
De interviews en observaties omtrent bestaande buurtdragers zijn per doelgroep vertaald naar persoonlijke kaarten als een mindmap van de buurt, met daarop gevisualiseerd: routes, locatie van vrienden en familie, positieve en negatieve plekken, dagelijkse voorzieningen en horeca en recreatie. Treffers: ‘Wanneer je die kaarten over elkaar heen legt, zie je al snel de overlappende pijnpunten (vuil, geluidsoverlast, verstening), evenals de plekken met potentie. Met name de Couperusstraat biedt kansen, die loopt dwars door de buurt en kan als drager van de buurt gaan functioneren.’
Persoonlijke kaart en kansenkaart - verbinding met de Couperusstraat.
In de eindpublicatie staan aanbevelingen voor gemeente en woningbouwcorporaties hoe de Couperusstraat bestaande en nieuwe buurtdragers aan elkaar kan verbinden. Zo kunnen alle groepen elkaar sneller kruisen, stelt Treffers. ‘Sociale cohesie in de buurt is misschien te hoog gegrepen, maar we kunnen wel publieke familiariteit realiseren. Wat dat is? We zagen iedere dag om 19.00 uur een aantal vrouwen van Turkse komaf op hetzelfde bankje in het park. Elke dag, op hetzelfde moment, kwam een man van in de 70 zijn hond daar uitlaten en maakte een kort praatje. Twee werelden die elkaar doorgaans niet snel ontmoeten in de Couperusbuurt. Die kortstondige ontmoetingen zonder verdere verplichtingen (publieke familiariteit) zorgen voor meer verbinding; zowel sociaal als fysiek.’
LEES DE EINDPUBLICATIE: BUURTDRAGERS IN DE COUPERUSBUURT
Meer informatie
Het project is de eerste verkenning in een langlopend onderzoek naar buurtdragers. Het vormt een waardevolle input voor de planvorming in de ontwikkelbuurten. Het onderzoek is vooral ook een middel om in nadere dialoog met gemeente en corporaties te verkennen naar wat voor soort buurtdragers we eigenlijk op zoek zijn. En waar zouden gemeente en corporaties maar ook andere partijen in moeten investeren in de buurt
Kijk voor meer informatie: projecten Buurtdragers en Ontwikkelbuurten.
