Het Wicked Problem traject binnen Amsterdam Smart City richt zich op het op tafel krijgen en houden van complexe vraagstukken. We adresseren achterliggende barrières en afhankelijkheden om een andere kijk op het vraagstuk te krijgen en daarmee ook zicht op passende oplossingen.
Het Wicked Problem team is aan de slag gegaan met het vraagstuk van de Johan Cruijff ArenA: Hoe behouden we bewuste mobiliteitskeuzes ook post corona? Gedragsverandering bleek een achterliggende barrière zijn. Om nieuwe perspectieven op dit aspect van gedragsverandering te krijgen en daarmee anders tegen het vraagstuk van bewuste mobiliteitskeuzes aan te kijken hebben Drift en RHDHV een zogenaamde ‘eye opener’ workshop begeleid. Door perspectieven van buitenaf op gedragsverandering creëren we nieuwe inzichten op het vraagstuk van Maurits van Hövell, consultant mobility & environment bij de ArenA.
Behaviour Change Wheel
Het eerste perspectief kwam van Lieve van den Boogaard, projectmanager Healthy ‘R. Lieve: ‘mensen zijn niet zo rationeel als we denken. Het idee vanuit de overheid is vaak dat als we de juiste informatie geven en werken met subsidies en/of boetes dat dit voldoende is, maar dit blijkt meestal niet het geval.’ Voordat je over mogelijke oplossingen gaat nadenken zijn de volgende twee stappen belangrijk:
• Het vraagstuk afpellen.
Als je echt gedrag wil veranderen, maak het dan zo klein mogelijk. Wat wil je zien bij wie, waar en wanneer?
• Achterhalen wat motivaties en belemmeringen zijn van verschillende doelgroepen.
Het model dat je hiervoor kunt gebruiken is het Behaviour Change Wheel. Gedrag wordt bepaald door Capaciteit (fysiek, psychologisch), Gelegenheid (fysiek of sociaal) en Motivatie (intrinsiek, automatisch). Pas als je weet in welke vlakken je doelgroep zit, kan je kijken naar mogelijke oplossingen.
Haar voorbeeld over stoppen met roken geeft bijvoorbeeld aan dat het achterliggende issue stress is. Stress verlagen blijkt een voorwaarde om rookgedrag te kunnen veranderen en ook een betere ingang om het gesprek aan te gaan.
Invloedstrategieën
Het tweede perspectief kwam van Koen van ’t Hof, gedragsexpert en werkzaam bij programma Fiets van de gemeente Amsterdam. Hij gebruikt 3 stappen: gedrag selecteren; gedrag verklaren; en gedrag beïnvloeden. Hij liet ons zien welke strategieën je in kunt zetten om invloed te hebben op gedrag:
• Educatie; vergroten van kennis en begrip
• Overtuiging;
• Beloning / dwang;
• Training; vergroten van vaardigheden van je doelgroep
• Beperking; regels gebruiken om doelgedrag aantrekkelijk te maken en alternatieven minder aantrekkelijk.
• Omgeving aanpassen;
• Modeling; voorbeeld figuren inzetten;
• Facilitering
Hieruit blijkt ook dat er meerdere disciplines nodig zijn om gedragsverandering tot stand te brengen: Vanuit de groep kwam nog de aanvulling van het model van Cialdini.
Sociale aspecten
Het laatste perspectief kwam van Peter van Vendeloo van bureau WeThePeople die ons het geheim van de Bob campagne onthulde. In essentie gaat de Bob campagne over vriendschap. Hoe lossen we het probleem van rijden en drinken in harmonie met elkaar op? In de campagne wordt niet de confronterende vraag gesteld, maar juist de ’vriendenvraag’. Het vriendschapsgevoel van de campagne bleek een enorm belangrijke driver van acceptatie van de boodschap en de driver om het gedrag te veranderen. Degene die nuchter achter het stuur ging zitten kreeg binnen de groep een belangrijke en gewaardeerde rol en dat bleek achteraf een belangrijke driver.
Zijn belangrijkste les: praat met de doelgroep en let sterk op sociale aspecten.
Eye openers
In verschillende groepen gingen we in gesprek over de eye openers die deze perspectieven opleverden. De nieuwe inzichten die Maurits van de ArenA uit deze workshop opdeed: ‘Ten eerste zijn bewuste mobiliteitskeuzes veel meer afhankelijk van gedrag dan van vraag en aanbod. Het is daarnaast belangrijk om het probleem krachtiger te definiëren en te kijken wie dit nog meer ervaren. En daarna te bepalen welk gedrag we willen zien; van wie en op welk moment. Vervolgens moeten we met die doelgroep in gesprek om te achterhalen welke sociale aspecten en drivers spelen.
Tot slot maakten we een rondje langs de groep om te horen wat ieder als eigen rol ziet in het vraagstuk van bewust mobiliteitsgedrag. Veel partijen gaven aan betrokken te willen blijven en boden Maurits commitment aan om dit gezamenlijk op te pakken. Zowel vanuit het Wicked Problem team als Amsterdam Smart City zullen we met Maurits vervolgstappen bepalen.
Tweede vraagstuk Wicked Problem team - Warmtenetten
Een tweede vraagstuk waar het Wicked Problems team binnenkort mee aan de slag gaat is “Hoe doorbreken we de tendens tot hoge temperatuur warmtenetten?”, een vraagstuk van de gemeente Haarlemmermeer. Dit is het startschot om het makkelijker te maken om buurten te voorzien van duurzame warmte. Een complexe zoektocht, omdat dit niet alleen gaat om de keuze voor de juiste techniek , maar ook om buurtparticipatie, het goed organiseren van de warmtevraag en het aanbod, de governance, planningen en de beperkingen in wet- en regelgeving. Al deze onderdelen hebben invloed op de financierbaarheid – en dus haalbaarheid – van lokale warmteprojecten. Een echt wicked problem! Inmiddels zijn ook de gemeenten Almere, Amsterdam en Haarlem aangesloten.
Het doel van de komende sessie is om op te halen welke kennis, aanpakken en oplossingen er vandaag al liggen om de business case voor duurzame warmte makkelijker te maken, en te bepalen welke resterende witte vlekken er geprioriteerd moeten worden voor morgen.
Wil je ook meedenken in deze nog te plannen en vorm te geven sessie? Laat het ons weten, dan nemen we contact op!
Het Wicked Problem team bestaat uit Alliander, Arcadis, Drift, HvA, Kennisland, Nemo en RHDHV.
