Dave van Loon

Kennisland lanceert de KL Brouwerij! Een aantal keer per jaar laten we ons werk even voor wat het is en brouwen we samen nieuwe ideeën voor maatschappelijke uitdagingen. We brengen leven in de brouwerij door te ontdekken, smeden, broeden, fantaseren en borrelen. Dit doen we met partners, experts, ervaringsdeskundigen en betrokkenen bij het vraagstuk dat die middag centraal staat, en waar we meer over willen leren. We trappen af met: de betrokken buurt. Hoe kan je de kracht van de buurt benutten voor lokale uitdagingen, zoals ouderen die langer thuis blijven wonen of een inclusieve energietransitie? We zien dat beleidsmakers steeds meer verwachten van de buurt als plek waar mensen naar elkaar omkijken en voor elkaar zorgen. Maar wat kan je eigenlijk verwachten van buurtgenoten? Hoe kan je de kracht van de buurt benutten voor lokale uitdagingen? En wat voor buur ben je zelf eigenlijk?

Verwacht een interactieve bijeenkomst met goede gesprekken, een serious game, hapjes, drankjes en een fanfare (ja echt!).

Deze KL Brouwerij vindt plaats op 11 mei van 16.30-18.30 uur in de Commandantszaal in de Commandantswoning (COWO) op het Marineterrein, gebouw 001, Kattenburgerstraat 5, Amsterdam. 
Er is een beperkt aantal plaatsen, dus meld je snel aan.

Begin dit jaar is het ‘Manifest Burgerberaad Klimaat en Milieu’ gelanceerd. Een coalitie van burgers en organisaties roept de politiek op een ambitieus burgerberaad in te stellen, waarin burgers maatregelen bedenken om de klimaatcrisis te bestrijden en biodiversiteitsverlies tegen te gaan. Ik ondersteun dit manifest van harte omdat ik erin geloof dat een grotere betrokkenheid van burgers bij deze grote uitdaging leidt tot betere en eerlijkere oplossingen. Jij ook? Teken het manifest!

De opwarming van de aarde raakt alles en iedereen. Om de aarde leefbaar te houden zijn snel grote veranderingen nodig. De Nederlandse overheid (gemeenten, provincies en Rijk) lijken nog onvoldoende in staat om tot een toereikende, integrale aanpak van de klimaatcrisis te komen. Een belangrijke barrière is dat moeilijke keuzes (bijvoorbeeld rondom de plaatsing van windmolens of het inperken van de intensieve landbouw) uit de weg worden gegaan. Ook worden burgers onvoldoende en vaak veel te laat betrokken bij de voorgestelde oplossingen, wat leidt tot vertraging en weerstand.

Waarom een burgerberaad?
Een burgerberaad is een onafhankelijk georganiseerde werkwijze waarbij een gelote dwarsdoorsnede van de Nederlandse bevolking zich laat informeren door experts en belanghebbenden. Vrij van lobby en verkiezingsdruk ontwikkelen zij maatregelen die eerlijk en toereikend zijn, en bovendien gesteund worden door de samenleving. Onder andere dit rapport van de OECD laat zien dat deze democratische methode in het buitenland goed werkt om hete hangijzers aan te pakken. Een belangrijke voorwaarde is dat het proces transparant wordt ingericht.

Lees en teken het manifest

De ambitie om in 2050 aardgasvrij en energieneutraal te wonen stelt Nederland voor een grote uitdaging. Vanaf 2021 wil de overheid dat 30.000 tot 50.000 bestaande woningen per jaar aardgasvrij gemaakt worden. Een hele uitdaging: onlangs bleek uit een inventarisatie van de Volkskrant dat binnen het programma Aardgasvrije wijken dat nu twee jaar loopt, slechts 206 woningen van het aardgas af zijn.

Het aardgasvrij maken van bestaande bebouwing begint bij mensen, bij bewoners. Wat zet bewoners aan om hun huis wel of niet aardgasvrij te maken? Wat maakt dat mensen willen én kunnen meedoen in de warmtetransitie? Vorig jaar deed Kennisland hier onderzoek naar in opdracht van het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving. Naast Kennisland deden ook drie andere bureaus onderzoek. Uit de verschillende onderzoeken is een aantal overlappende inzichten naar voren gekomen. Omdat we het belangrijk vonden deze inzichten breder te verspreiden, sloegen we de handen ineen om samen een magazine te maken waarin we onze lessen en aanbevelingen op een laagdrempelige manier voor het voetlicht brengen.

De inzichten die wij in dit magazine delen zijn relevant voor professionals en organisaties die aan de energietransitie werken. We geven niet alleen een kijkje in de beweegredenen en het realisatievermogen van bewoners, maar leveren ook concrete handvatten om de communicatie met en participatie van bewoners bij de energietransitie effectiever te maken. Het Magazine is te downloaden via de site van Kennisland.

De gemeente Amsterdam werkt aan democratische vernieuwing vanuit de overtuiging dat bewoners zelf het beste weten wat er speelt in de buurt en waar behoefte aan is. Een van de methoden waarmee geëxperimenteerd wordt, is de inzet van buurtbudgetten. In het leerprogramma ‘Amsterdammers, Maak je stad!’ deden Kennisland, Pakhuis de Zwijger en Waag onderzoek naar deze buurtbudgetpilots en recent deelden we de resultaten in een livecast. Wat leert de eerste editie buurtbudgetpilots ons voor de volgende stap naar meer eigenaarschap, zeggenschap en cocreatie in de stad?

In het coalitieakkoord 2018-2022 ‘Een nieuwe lente en een nieuw geluid’ geeft het College van B&W van Amsterdam aan democratisering als een van de speerpunten te zien in de huidige bestuursperiode. De doelstellingen van democratisering zijn het vergroten van het eigenaarschap en de zeggenschap van bewoners en het vergroten van het vertrouwen van bewoners in de gemeente. In dat kader is de gemeente gestart met buurtbudgetten.

De pilots met buurtbudgetten zijn in 2019 in de stadsdelen Noord, Nieuw-West en Zuidoost van start gegaan. De stadsdelen hebben, aangevoerd door hun eigen teams Democratisering, zelf ingevuld op welke manier de budgetten verdeeld worden, waarbij rekening is gehouden met de lokale context van de buurt. In deze drie stadsdelen is met verschillende modellen geëxperimenteerd, van online stemmen tot deliberatieve werksessies.

Reflecteren op alle niveaus
Het huidige stadsbestuur heeft met haar democratiseringsagenda een stevige ambitie neergelegd en is voortvarend aan de slag gegaan met de pilots met als doel om straks in heel de stad met buurtbudgetten te werken. Vanwege deze ambitie is het belangrijk om de participatie van bewoners niet alleen op de korte termijn vorm te geven in experimenten, maar deze nieuwe vormen van participatie en een daarbij passende werkwijze – ook daadwerkelijk in het beleid te verankeren. Dat betekent dat er tijdens de pilots geleerd en gereflecteerd moet worden op alle niveaus: in de praktijk, maar óók ambtelijk en bestuurlijk.

In oktober 2019 zijn Waag, Kennisland en Pakhuis de Zwijger, in samenwerking met en in opdracht van de gemeente Amsterdam daarom van start gegaan met het leerprogramma ‘Amsterdammers, Maak je stad!’. Afgelopen 9 juni presenteerden wij de onderzoeksresultaten van dit leerprogramma in een online bijeenkomst vanuit Pakhuis de Zwijger. We gingen met verschillende betrokken bewoners, ambtenaren en de betrokken wethouder Democratisering Rutger Groot Wassink in gesprek rond de centrale vraag: ‘Wat leert de eerste editie buurtbudgetpilots ons voor de volgende stap naar meer eigenaarschap, zeggenschap en cocreatie in de stad?

Behoefte aan heldere kaders en duurzame samenwerking
In het eerste deel van de bijeenkomst deelde het Maak je Stad!-team de resultaten van het onderzoek naar de eerste ronde buurtbudgetten in Nieuw-West, Zuidoost en Noord. Hieruit blijkt dat zowel bewoners als ambtenaren met heel veel enthousiasme aan de pilots zijn begonnen, maar dat het proces ook veel frustratie heeft opgeleverd. Zo ontbraken belangrijke kaders rondom doelstellingen, rolverdeling, samenwerking, financiering en communicatie bijvoorbeeld. Aan de hand van verhalen van actieve bewoners, lokale democratiseringsprojectleiders en stadsdeelbestuurders werden deze thema’s geïllustreerd en besproken. Zo deelde een van de actieve bewoners in Nieuw-West, initiatiefnemer van Schoon Plein ‘40-’45 haar ervaringen met het buurtbudget:

> “Het enthousiasme van de buurt is groot. Iedereen wil graag een schoon plein. Maar we kijken ook naar de gemeente. De schoonmaak is nog altijd een primaire gemeentelijke taak, maar de samenwerking met de gemeente blijkt complex. De uitdaging is om elkaar te helpen om een schoon plein te realiseren. […] Ondanks het enthousiasme van bewoners en de mogelijkheden die het buurtbudget ons geeft, is het opmerkelijk dat de kosten die we maken tot nu toe door de initiatiefnemers is voorgeschoten. Hier heeft de gemeente helaas nog geen procedure voor opgezet.”

Het Maak je Stad!-team deed een oproep voor het gezamenlijk creëren van heldere doelstellingen en kaders, een duurzame samenwerking tussen bewoners en ambtenaren en het niet te snel afrekenen op resultaten:

> “We hebben gezien dat het van belang is om samen met bewoners belangrijke kaders en afspraken te maken rondom de doelstellingen, rolverdeling, samenwerking, financiering en communicatie van en rondom buurtbudgetten. Maar ook in zo’n stadsbreed kader moet ruimte blijven bestaan voor lokaal maatwerk in de verschillende stadsdelen, omdat de behoeften van bewoners in elke buurt verschillen.”

Op naar een duurzaam lerend netwerk
In het tweede deel van de bijeenkomst keken we samen met Rutger Groot Wassink, wethouder Democratisering en Jacqueline van Loon, directeur van !Woon, vooruit. Hoe kunnen we geleerde lessen meenemen in het vervolg van de buurtbudgetten? Hoe zorgen we voor een duurzaam lerend netwerk in de stad dat samenwerkt aan democratische vernieuwing?

Zowel Van Loon als Groot Wassink pleitten tijdens de bijeenkomst voor meer eigenaarschap en zeggenschap bij verschillende groepen bewoners over het proces van het buurtbudget. Willen we het buurtbudget verdelen door middel van een challenge, door online stemmingen, door het organiseren we overlegtafels of geven we het buurtbudget aan een bewonersplatform? Betrek bewoners dus vanaf het begin en laat hen meebeslissen over hoe het buurtbudget georganiseerd moet worden. En niet pas op het moment dat de wijze waarop bewoners mee kunnen doen al is bedacht. Dit is ook een van de aanbevelingen vanuit het leerprogramma Amsterdammers, Maak je stad!

Groot Wassink gaf aan dat het stadsbestuur de pilots juist gestart heeft om ervan te leren, en bewust veel ruimte heeft gegeven aan allerlei verschillende vormen in de verschillende stadsdelen, zonder al te veel kaders. “Ik heb mensen uiteraard niet bewust willen frustreren, maar het is wel fijn dat we nu zien waar we tegenaan lopen als gemeentelijke organisatie.” De schuring die dit de afgelopen periode heeft opgeleverd en de inzichten uit het onderzoek en het leerprogramma Amsterdammers, Maak je stad! vormen belangrijke input voor een stedelijk kader met richtlijnen voor het buurtbudget dat de gemeente eind 2020 gaat opstellen.
Het volledige onderzoeksrapport met alle resultaten van het leerprogramma wordt binnenkort gepubliceerd. Neem voor meer informatie contact op met Dave van Loon (dl@kl.nl) of kijk op: https://www.kl.nl/nieuws/buurtbudgetten-enthousiasme-maar-ook-frustratie/

De energietransitie is één van de grote uitdagingen voor de komende decennia. Nederlandse gemeenten maken in de komende jaren wijk voor wijk de overstap naar hernieuwbare energie. Maar: hoe zorgen we ervoor dat iedereen mee kan doen aan deze energietransitie en dat het toch snel genoeg gaat? Hierover gaan we in gesprek tijdens de Out of Office op 31 oktober! We gaan op zoek naar nieuwe inzichten, ontmoetingen en inspiratie, onder het genot van een hapje en drankje.

Spreker: Thijs van Spaandonk. Thijs is stedelijk ontwerper en curator ‘energietransitie als hefboom’ van de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) 2020. Hij ziet de energietransitie waar steden voor staan als drijvende kracht achter een inclusieve stadsontwikkeling én andere belangrijke opgaven zoals voedselvoorziening, productiviteit, goed wonen, en sociale gelijkheid. Daarmee is de energietransitie niet alleen een doel maar ook een middel dat bewust kan worden ingezet om te werken aan aantrekkelijke, veerkrachtige en inclusieve steden.

Dit vraagt om een fundamenteel andere, veel bredere en meer integrale benadering en daarmee ook om een andere rolverdeling en samenwerking tussen gemeenten, bewoners, bedrijven en instellingen. Maar hoe ziet dit er dan uit? En welke stappen moeten we zetten om hier te komen? Tijdens deze Out of Office gaat Thijs van Spaandonk in op deze vragen en deelt hij zijn inzichten en ervaringen uit binnen- en buitenland. Vervolgens gaan we gezamenlijk in gesprek om te komen tot oplossingsrichtingen.

Op naar een meer sociaal-inclusieve energietransitie in en vernieuwing van de wijk!