Pelle Menke

Yuki Tol and Joaquim Moody, trend watchers for Smart Mobility at the Innovation Department of the Municipality of Amsterdam, delivered the Mobility Radar on future public Transport.Twee 'moonshots' geven je een,van zo'n 11 jaar) this March. In this first edition, the Amsterdam Smart Mobility program delves deeper into the city's mobility challenges. Will staff and funding shortages, the energy transition, and a growing demand for (accessible) transport options continue to impact the city's future public Transport system? Two 'moonshots' give us a glimpse into the future, showing what public Transport might look like in 2050.

The new concession for public Transport in Amsterdam is nearly ready and will commence in 2025 for a period of approximately 11 years. This is a good time to engage in discussions about the steps that need to be taken to achieve the goals and ambitions set for 2050. It is also crucial to determine what measures are necessary to address the developments that public Transport will face in the future. If the current system is continued, we are only one or two concessions away from 2050. Therefore, now is the time to start working on developments, innovations, and concepts that we want to include in the concessions for the 2030s and 2040s.

Exploring the future together
The Radar team has developed a workshop to engage with various organizations, experts, residents, and enthusiasts to discuss the Mobility Radar. In this workshop, participants jointly explore the trends and developments that can influence the future of mobility. It is a great way for participants to practice this way of thinking, and such a session also brings up topics and discussion points that the Municipality of Amsterdam can incorporate into its future explorations and concessions.
During our 24th Knowledge and Demo Day, Joaquim Moody hosted a work session for a diverse group of participants various organizations and domains. In three groups, we analysed an emerging public Transport challenge using the Mobility Radar approach and creatively thought about solutions. In the following paragraphs, I summarize what we discussed with the group.

Method
The starting point is a number of current challenges in public Transport: staff shortages, funding shortages, accessibility, the energy transition, and the growing demand for public Transport.

Each group selects one of the challenges and then 'dissects' it. Using a worksheet, you look at the following topics: What basic need underlies this challenge? What are examples of how or where you see this challenge currently? What macro changes play a role in the emergence of this challenge – in the long and short term? And how do these macro changes affect which basic needs are important and how they are fulfilled?

Next, you start creating a solution for this challenge and trend. Examples of solutions are: a service, a product, a regulatory adjustment, or an informative campaign. You also need to consider how you would deploy it and who exactly the target audience is.

Results

Accessibility
One of the groups analysed the challenge of public transport accessibility. This needs to be adequate for everyone, now and in the future. Accessibility involves affordability, the digital skills required, travel costs, and physical accessibility. This challenge mainly revolves around the basic needs of connectedness, independence, and control. The macro changes playing a role are migration (increasing number of people to be transported) and aging (more people wanting to travel independently but requiring extra assistance – particularly in digital and physical aspects). Therefore, more space and special assistance will be needed for a growing group of travellers.
The group proposed focusing more on 'micro public transport' and 'on-demand public transport' and making bus and train compartments more flexible. This would make people less dependent on a rigid system and travel environment. The group argued that air travel can serve as an example, where you can specify exactly where you want to sit, whether you need extra space, and if you require extra assistance. These needs deserve more attention in public transport as well. This can be tested with prototypes in train cars and buses and is intended for the target groups: the elderly, people with disabilities, and parents with young children.

Staff Shortages in Public transport
The challenge of 'staff shortages in public transport' is reflected in developments such as cancelled schedules, high work pressure, high absenteeism, strikes, and less social control in public transport (due to less staff). The basic needs affected by this challenge are the need for social status, financial security (for the driver), and a pleasant, healthy workplace. Macro changes playing a role include the large number of job opportunities in other sectors, increasing aggression and hardening in society, worsening public perception of public transport, and aging. As a result, working in public transport has become less prestigious, less safe, relatively less well-paid, and there is little influx of new, young employees.
The group proposed a campaign to improve the image of working in public transport. Currently, too few people choose this profession. However, with campaigns similar to those by the Defense Department, it could be made trendy and attractive again. Influencers or famous Dutch people could also play a role in this. The target audience to be enthused includes young starters and people considering a career switch.

The Growing Demand for public transport
Finally, the third group presented their worksheet regarding the challenge of the growing demand for public transport (and the decline in public transport investments). This is reflected in the decline in service quality, travel options, and the fact that less equipment is available. This affects the basic needs of comfort, connection, and being able to be oneself). Macro changes exacerbating these challenges include the decreasing space for mobility, individualization as a societal development, and increasing travel costs. This leads to a kind of public transport anxiety, aversion, and aggression, which is already happening and is only getting worse, the group noted.

The group proposed recognizing the societal role of public transport more, which would lead to more respect and funding. We should also further 'de-peak' travel times by better aligning telecommuting days or departure times for employees. This can be tested with pilots in specific (travel) areas or with large employers. The target audience can be seen as all travellers together.

Follow-Up
Joaquim will use the presented analyses and solutions as inspiration for further research and use the feedback on the method and workshop to improve such sessions in the future. Enthusiastic participants also wanted to use this method for sessions with students and international delegations, illustrating its success!
During the upcoming Knowledge- and Demo Day, we will have another session on mobility with a similar approach, but this time we will work with the scenario studies made by the Province of North Holland. Thinking about the future using trends, scenarios, and moonshots is essential in every domain, especially when done with a diverse group and maintaining connection.

Op 30 mei nodigden we onze community uit bij AMS Institute op het Marineterrein voor een Data Dilemma’s event over de Voedseltransitie. Het ging deze middag over technische dilemma’s rond data en de verduurzaming van voedselketens, en; wat is nou echt lokaal voedsel?
 
Data Commons: Een digitaal gemeenschapsgoed met een gezamenlijk doel
Jan Wester, directeur van Big Data Value Center, vertelde ons meer over het project ‘Data Value Center Agri & Food Korte Keten’. Aanleiding voor dit project is de transitie naar een duurzamer voedselsysteem waarbij digitalisering en data een belangrijke rol spelen. Er is de wens dat relatief meer voeding uit de regio komt (in plaats van langere ketens), dat er meer transparantie en efficiëntie is in ketensamenwerking en dat er meer informatie wordt vastgelegd over productie en herkomst (denk aan True Pricing). Dit vraagt om een neutraal precompetitief platform. Dit platform kan je zien als een zogenaamde Data Commons: een digitaal gemeenschapsgoed waarin je samen afspraken maakt over het delen van data; wat deel je, met wie, en wat is het gezamenlijke doel ermee?

De Agrifood Data Common is een veilige data-deel omgeving/marktplaats/dashboard, met verschillende gebruikersgroepen. Ondernemers kunnen hiermee bijvoorbeeld markten transparanter maken, ketensamenwerking verbeteren en meervoudige verdienmodellen creëren. Overheden kunnen gebruik maken van de omgeving voor meer evidence-based beleid en het monitoren van impact. Ten slotte kunnen kennisinstellingen gebruik maken van het platform voor de opbouw van referentiedata en het delen van data uit experimenten en fieldlabs. Belangrijk is dat de verschillende partijen vertrouwen met- en in elkaar opbouwen om dit samen te laten werken.
 
De cateringketen van de Hogeschool van Amsterdam als case
DVC Agri & Food is samen met partners cases aan het bouwen die het nut en belang van dit digitale gemeenschapsgoed in de praktijk tonen. Kees Willem Rademakers van de Hogeschool van Amsterdam vertelde ons meer over het ‘Food Governance 2.0’ project met betrekking op hun eigen cateringketen.

De HvA wilt zich actiever afvragen wat ze van (hun) voedsel vinden en hoe ze een nieuwe rol kunnen spelen in hun eigen lokale voedselsysteem. Ze kijken naar factoren als gezondheid, biodiversiteit, betaalbaarheid en energiegebruik. Als je hier kritisch naar wilt kijken blijkt hoe moeilijk het is om te onderzoeken waar kantineproducten precies vandaan komen. De precieze oorsprong, de reizen die het afgelegd heeft, de arbeidsomstandigheden; het zijn onderdelen waar je als afnemer grip op- of in ieder geval een beeld van wilt hebben. Er is nu een ongelijke machtsverdeling waarbij de leverancier meer data over de keten bezit en dit gebruikt als verdienmodel.

Binnen een keten die digitaal en transparant is georganiseerd, kan de HvA zien wat er nu gebeurt, kan er onderhandeld worden, en kunnen ze samen gaan hervormen waar ze naartoe willen. Het is belangrijk om daarom de governance structuren over voedselketens en de informatiestructuren daarbinnen opnieuw vorm te geven met elkaar. Jan Wester en Kees Willem Rademakers concluderen samen dat deze hervorming vooral zit in wederkerigheid en bereidheid om meer data met elkaar te delen, en de digitale platformen die dit mogelijk maken.

Flevo Campus: Samen werken aan het stedelijk voedselsysteem van de toekomst
Lenno Munnikes vertelde ons meer over lopende initiatieven bij de Flevo Campus. Een organisatie waar onderzoek, onderwijs, ondernemerschap en overheden samenkomen om samen te werken aan het stedelijke voedselsysteem van de toekomst. Hier verbinden ze economische, maatschappelijke en kennis-vraagstukken op het gebied van een duurzame voedseleconomie en een gezonde voedselomgeving.

In een project rond ‘de supermarkt van de toekomst’ zijn ze aan het experimenteren met het verbreden van het assortiment van lokale producten in de schappen. Als je een deel van een supermarkt bijvoorbeeld reserveert voor lokale ondernemers, ontstaat er al sneller een match tussen lokale consumenten en lokale producenten. Ook wordt er gekeken hoe je stadstuinderijen kan ontwikkelen met een mix van verschillende functies. Naast voedselzekerheid, kan zo’n plek ook een belangrijke educatiefunctie vervullen voor kinderen en jongeren in de buurt, kan er onderzoek plaatsvinden, kunnen er nieuwe verdienmodellen worden uitgeprobeerd, en kan de tuin gekoppeld worden aan een zorgcentrum in de buurt.

Ten slotte vertelde Lenno over hun projecten in de zogenaamde Labs. Hier experimenteren ze op kleine schaal om ons aan het denken te zetten over ons voedselsysteem. Een bekend voorbeeld is het hergebruiken van de ‘reststromen’ van de kip. Na slachting wordt zo’n 70% van het dier als reststroom verscheept naar andere continenten. Maar wat als je nou alles van de kip verwerkt? Hoe kan je omgaan met onderdelen van een dier dat je niet opeet? Met deze vragen gingen ze aan de slag en creëerden ze bijvoorbeeld een tasje van de huid, zeep van het vet en keramiek van de botten. Een experiment als dit kan op kleine schaal worden uitgevoerd, maar via nieuwskanalen veel mensen bereiken en aan het denken zetten over ons voedselsysteem.
 
Onderzoek naar de klimaatimpact van een voedselketen; van verantwoording naar nieuwsgierigheid
Leen Felix, adviseur Agrifood en Biodiversiteit bij Metabolic, nam ons mee in het proces waarmee ze bedrijven adviseert over de duurzaamheid van hun voedselketen. Het begint simpel, bij de ingrediëntenlijst van een product. In plaats van de locatie van de leverancier, moet je echt op zoek naar de productielocatie; het land van herkomst per ingrediënt. De impact van voedselproductie hangt namelijk af van de combinatie van het productieproces en de productielocatie. Maten van landgebruik, bodemtransformatie en uitstoot van broeikasgassen, bijvoorbeeld, hebben ieder een effect op de natuurlijke omgeving. De ruimtelijke context bepaald hoe schadelijk deze processen zijn voor de aarde en het klimaat. Je kan hierbij denken aan de volgende voorbeelden: Het verbouwen van soja, waarbij veel land voor nodig is, is schadelijker als er regenwoud in Brazilië voor wordt gekapt. Het transformeren en homogeniseren van de bodem is schadelijker voor het klimaat, als dit gebeurt op een plek waar voorheen een relatief hoge mate van biodiversiteit aanwezig is. Water-intensieve productieprocessen hebben meer impact op mens en natuur als het plaatsvind op locaties waar water schaars is.

Metabolic koppelt daarom ruimtelijke context aan productieprocessen. Via scores is te zien hoe de negatieve impact van productieprocessen nog sterker is in ‘gebieden met een gevoeligheid’. Dit legt de complexiteit vast waar je in mondiaal voedselsysteem mee te maken hebt. Hoe meer ingrediënten in een product, hoe meer productielocaties, hoe meer factoren die de klimaatimpact beïnvloeden. Het is voor Leen als analist en adviseur de balans zoeken tussen het weergeven van álle data en de complexiteit van de keten, en het adviseren met een platgeslagen verhaal waar de opdrachtgever soms naar op zoek is. Je wilt een bedrijf niet verlammen met de data, maar ze ook wel gericht handvatten geven om bijvoorbeeld risicolocaties en ingrediënten te vermijden.

Leen sluit af met een drietal lessen voor het publiek:
- Perfecte data bestaat niet, en dat is niet eens zo erg: focus op het verhaal wat je ermee kan en wilt overbrengen.
- Van verantwoording naar nieuwsgierigheid: Je kan dus niet 100% verantwoorden en berekenen, maar je moet wel een nieuwsgierige houding tonen over bijvoorbeeld alle bijkomende milieulasten en context risico’s.   
- Geen top 10 maar systeemdenken: Duurzaamheid als een simpel thema laten vallen, het is geen top 10 maar denk in systeem met contrasten, schaal, complexiteit, ruilfuncties. ‘One size fits all’ oplossingen werken niet.
 
Dank aan de sprekers voor hun verhalen en het publiek voor de levendige discussies na afloop. Wil je bij onze volgende Data Dilemma's zijn? De volgende editie van deze serie open events vindt plaats op 16 juli. Ook staan we altijd open voor nieuwe thema’s en onderwerpen voor deze serie; we zijn benieuwd wat voor data dilemma’s jij mee in aanraking komt bij je werk!

Als Amsterdam Smart City netwerk bijten we ons vast in complexe stedelijke transitievraagstukken. Ze zijn complex omdat doorbraken nodig zijn; van kleine doorbraakjes, tot grotere systeem doorbraken. Denk aan bewegingen rond; organisatie-overstijgend werken, domein-overstijgend werken, en van competitief naar coöperatief. Als netwerk zetten we samenwerkingsprojecten op waarin we gaandeweg ondervinden met wat voor barrières we te maken hebben en wat voor doorbraken er nodig zijn.

Tijdens ons jaarlijkse Partnerdiner op 2 april, hadden we het samen met eindverantwoordelijken van onze partnerorganisaties over de strategische dilemma’s die spelen bij transitievraagstukken. Als gespreksstarters gebruikten we onze lopende onderwerpen van 2024: De coöperatieve metropool, de ondergrond, de circulaire metropool en drijvende wijken. De gesprekken aan tafel gingen echter over wat er aan de basis staat van het werken aan transitievraagstukken. Zo ging het bijvoorbeeld over; het samenwerken aan visies en scenario’s, leiderschap, burgerlijke ongehoorzaamheid en de kracht van coöperaties. In dit artikel bespreek ik beknopt een aantal onderwerpen die onder de aandacht werden gebracht door onze gasten.

Belangen en visie organiseren
Bij een vraagstuk of onderwerp als de ondergrond, gaan we het al snel hebben over de data en de oplossingen. Dat is ‘te makkelijk’. Technisch gaat het allemaal wel kunnen, maar als we daar te snel beginnen met de oplossing lopen we over een aantal jaar weer vast. Het is belangrijk om eerst een stapje terug te doen en een gedeeld belang en gedeelde visie te organiseren.

Hoe je belanghebbenden verzamelt, en de methode om tot een gedeelde visie te komen, dat is wat meer aandacht verdient. Neem het ondergrond vraagstuk als voorbeeld. Op welke schaal organiseer je daarvoor de belanghebbenden? Aan de oppervlakte hebben we Gemeentelijke en Provinciale grenzen, maar in de ondergrond liggen netwerken van kabels en leidingen die op andere schaal zijn geïnstalleerd en hebben we te maken met bodemtypologieën met verschillende behoeften.

Samen voorstellen en voorspellen
Dat waar je naartoe wilt werken, dat moet van iedereen voelen. Het is belangrijk om een setting te creëren van gedeeld eigenaarschap, waarin iedereen zich ook gehoord voelt, en dat je voelt dat de mensen met wie je gaat samenwerken ook voor jouw belangen op zullen komen. Om samen tot een visie te komen, is het belangrijk om te werken aan scenario’s en die samen te doorleven. Je moet het dan niet alleen hebben over waar je heen wilt, maar ook uitwerken wat er gebeurt als je niets doet of als het helemaal verkeerd uitpakt.

De scenario’s zouden op waarden moeten rusten. Het beeld wat bij de scenario’s hoort is veranderlijk, maar de waarden niet. Samen ben je continu in samenspraak over wat de waarden betekenen voor het verhaal dat je creëert.

Leiderschap en een interdisciplinaire werkwijze
Transitievraagstukken en bovenstaande aanpakken verdienen een bepaald soort leiderschap. Zo zou een leidinggevende bijvoorbeeld een veranderlijke en faciliterende houding moeten tonen, en moet hij/zij vanuit waarden werken die inspireren en verbinden. Het zou meer moeten gaan over het faciliteren van doeners, het stimuleren van doelgericht samenwerken in plaats van taakgericht en ruimte bieden voor menszijn en persoonlijke expertises. Met dit laatste wordt verwezen naar een stukje burgerlijke ongehoorzaamheid. Om dingen die we belangrijk vinden in gang te zetten moeten we soms even los kunnen denken van onze organisatiestructuren en functies. We zouden wel wat vaker mogen appelleren aan ons menszijn.

Meer faciliteren en minder hiërarchie helpt ons om beleid en praktijk dichter bij elkaar te brengen, en om van competitief naar meer coöperatief te bewegen. Als je naar de uitvoering gaat mag de kracht verplaatsen naar de uitvoerders. De machtsverschuivingen tussen leidinggevenden en de doeners, met specifieke rollen en expertises, mag in een constante wisselwerking rond gaan.

Ook interdisciplinair samenwerken aan transitievraagstukken zal nog meer moeten worden gestimuleerd, en misschien wel de norm moeten worden. Bij overheden en bestuurders bijvoorbeeld, zijn transitie thema’s verdeeld over domeinen als energie, mobiliteit, etc. maar de vraagstukken zelf zijn domein overstijgend. Als voorwaarde zou je kunnen stellen dat je altijd twee transities aan elkaar moet koppelen. We zouden meer inspirerende voorbeelden moeten laten zien waarbij verschillende domeinen en transities aan elkaar worden gekoppeld, door bijvoorbeeld overheden.

Publiek-privaat-civiel
Publieke, private en civiele partijen zouden nog meer naast elkaar aan tafel mogen, in plaats van tegenover elkaar. Bedrijven kunnen verzuild zijn, of zich zo voelen, en zouden nog meer om zich heen kunnen kijken en samenwerken. Niet alleen met overheden, maar ook met civiele organisaties. Er zijn vaak meer gezamenlijke belangen dan we denken.

In een beweging naar niet-competitief samenwerken kunnen coöperaties een belangrijke factor zijn. Wanneer je meer autoriteit bij coöperaties neerlegt, weet je zeker dat er in de basis voor een wijk, een stad, haar inwoners, een publiek belang wordt gewerkt. Er liggen dan ook veel kansen bij een faciliterende houding vanuit de overheid naar coöperaties toe, en in de samenwerking tussen bedrijven en coöperaties.
 
Er zijn tijdens dit diner veel onderwerpen aan bod gekomen waar we met het netwerk mee aan de slag kunnen in onze programmering. De input wordt gebruikt voor onze lopende vraagstukken en we gaan de komende tijd in gesprek met partners om te kijken of we van start kunnen met verdiepende sessies of het ontwikkelen van methoden op (enkele van) deze onderwerpen.
<em>Wil je doorpraten over deze onderwerpen, met ons - of een van onze partners? Mailen kan naar pelle@amsterdamsmartcity.com*</em>

During our 23rd Demo Day on April 18, 2024, Ruben Polderman told us more about the philosophy and method of Socratic Design. It's important for a city to collectively reflect on a good existence. Socratic Design can be a way to think about this together, collectively.
 
Thinking and Acting Differently with Socratic Design
Together with his colleagues at the Digitalization & Innovation department of the Municipality of Amsterdam, Ruben explored how a city should deal with innovation and digitalization. Things were progressing well. The municipality could act swiftly; for example, promising Smart Mobility research and innovation projects were initiated with new partners. However, the transitions are heading in various directions, and progress remains limited. No matter how groundbreaking innovation is, there's a danger in trying to solve problems with the same mindset that caused them. The ability to perceive or think differently is therefore crucial. More crucial, even, than accumulated knowledge, as filosopher David Bohm suggested.
 
Through Socratic Design, we can collectively improve the latter. You work on your own presuppositions, enhance your listening skills, and deepen your understanding of our current dominant narratives to create new narratives and practices. Ruben guided us through examples and exercises to help us understand what narratives and presuppositions entail.

Narratives
"We think we live in reality, but we live in a narrative," Ruben proposes to the group. What we say to each other and how we interact creates a culture that shapes the group and its actions. Narratives are stories that guide our culture, values, thoughts, and actions. They are paradigms so deeply rooted that we no longer question them and sometimes believe there is no alternative. Our current dominant narrative has significant consequences for the Earth and humanity, and although it seems fixed, we can also create new narratives together if we choose to do so.

We must fundamentally seek a good existence within safe ecological boundaries. This should go beyond the transitions we are currently favouring, which sustain our lifestyle but just make it less harmful for the environment. If we want to create new stories with new, positive human perceptions and lifestyles, we must first examine our current narrative and presuppositions. We will need to deconstruct our current ways of living and thinking, much like the Theory U method mentioned during the previous Knowledge Session (see our recap article of this session).
 
Understanding Presuppositions
Ruben showed us various themes and images to collectively practice recognizing presuppositions. For example, a photo of a medical patient and doctors in action demonstrates that our feeling of "to measure is to know" is also crucial in healthcare. The doctors focus on the screen, the graph, the numbers, and therefore have less focus on the patient; the human, themselves. A photo of the stock market, where a group of men is busy trading stocks, also illustrates our idea of economic growth. Here too, there is a fixation on numbers. Ideally, they're green and going up, but meanwhile, we can lose sight of what exactly we're working towards and what exactly it is that we’re ‘growing’.

As a group, we discussed some presuppositions we could find in our field of work. For example, we talked about our need for and appreciation of objective data, and technologism; the belief in solutions rooted in technology and digitalization.
 
Fundamental Presupposition Shifts and New Narratives
If you flip a presupposition like Technologism and suggest that Social Interaction could be our salvation and solution to many of our problems, you set off a fundamental presupposition shift. If you translate this into practical actions or experiments, you can collectively understand how a newly created presupposition functions. As a group, we worked on this. During this session, I myself worked with an example from the field of mobility.

If I were to apply this new presupposition in the field of mobility and we look at the development of cars, perhaps we shouldn't go towards autonomous vehicles (technologism), but look for ways to motivate and strengthen carpooling (social interaction). As an experiment, you could, for example, set up an alternative to the conventional car lease plan. Employees of an organization don't all get the option to lease a car; instead, it's considered who could commute together, and there's a maximum of 1 car for every 4 employees per organization. Just like going to an away game with your soccer team on Sundays as a kid; enjoyable!
 
Read More
This session was an introduction and gave us a good initial understanding of this philosophy and method, but there's much more to discover. The method also delves into how presuppositions are deeply rooted in us, how we validate this with feeling in our bodies, and dialogue methods to collectively arrive at new values and narratives. There's more explained about Socratic Design on Amsterdam's Open Research platform.

Due to lack of space and climate change, the future of living might need to partly move on to water areas. In our history of conquering the water, the Dutch have a head start in some of the challenges associated with living on- and with water. Researchers and designers are therefore imagining and conceptualizing floating urban development. However, to make it a truly realistic and imaginable future scenario, there are more hurdles to overcome. To realize floating neighborhoods, we’ll need to find solutions for more than only the technical aspects, like; financing, community support, ecological aspects, affordability, politics, etc.

Overcoming these barriers will be difficult. We’re currently focusing on urgent (housing)crises and our collective belief on urban development is mainly focused on ‘family apartments on land’. This challenge revolves around creating imaginable and workable scenarios of urban development on water.

Hoe zetten we Data in voor leefbare straten, buurten en steden? En heb je die datasets echt zo hard nodig? "Of heb je de bewoner al voor je, kun je aan tafel, en kun je gewoon samen van start gaan met een idee?" (aldus Luc Manders).
 
Op 29 februari kwamen we in een volle Culture Club (Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten) bijeen om het te hebben over Data en Leefbare Wijken. In een fijne samenwerking met onze partner Hieroo en SeederDeBoer nodigden we verschillende sprekers en onze communities uit op het Marineterrein Amsterdam.  

Leefbare wijken op de kaart en het visueel maken van data.

Sahar Tushuizen en Martijn Veenstra (Gemeente Amsterdam) namen verschillende kaarten mee om ons te laten zien hoe visuele data weergaven worden ingezet bij het maken van verstedelijkingsstrategieën, omgevingsvisies en beleid.

Een stad is opgebouwd uit verschillende wijken en gebieden. Simpel gezegd; in sommige wijken wordt vooral ‘gewoond’, in andere gebieden vooral gewerkt, en in sommige wijken vindt er een mooie functiemenging plaats. Samen zorgt dit voor een balans, en maakt het de stad. Maar vooral de wijken met een functiemix maken fijne wijken om in te leven, aldus Sahar en Martijn. Door de spreiding van functies visueel te maken met kaarten kan je inzichtelijk maken hoe het nu is verdeeld in Amsterdam, en inspelen op de gebieden waar functiemenging misschien wel erg achterloopt. Stedelijke vernieuwing is uiteindelijk ook een sociaal project. Het gaat niet alleen over stenen plaatsen, we moeten het ook koppelen aan bereikbaarheid en/van voorzieningen.

Sahar en Martijn gebruiken hun kaarten en gekleurde vlekken om de leefbaarheid van wijken terug te laten komen in Amsterdamse visies. Maar de kaarten vertellen niet het hele verhaal, benoemen ze op het einde van hun presentatie. “We gaan ook in gesprek met inwoners hoe functies en buurtactoren worden ervaren en gewaardeerd”. Dit maakte een mooi bruggetje naar de volgende twee sprekers.  

Welzijnsdashboard.nl

Hebe Verrest (Professor aan de Universiteit van Amsterdam) nam ons daarna mee in het verhaal van welzijnsdashboard.nl. Een samenwerkingsproject tussen Amsterdamse buurtbewoners (Venserpolder) en onderzoekers van de UvA.

Dit project vond haar oorsprong in twee ontwikkelingen: Er zijn de bewoners die zich niet altijd kunnen herkennen in het beeld dat over hun wijk en economisch welzijn bestaat, en zich niet gehoord voelen in verbeterprocessen in hun eigen omgeving. En dan zijn er ook de wetenschappers die merkten dat data over levens vaak nauw economisch gestuurd is. De data en het meten ervan gebeurt op een hoog schaalniveau, en dus vroegen onderzoekers zich af hoe je op lokale schaal kunt meten met meetinstrumenten die van nature democratischer zijn.

Onderzoekers van de UvA en bewoners van de wijk Venserpolder (Amsterdam Zuid-Oost) creëerden daarom samen een dashboard. De bewoners mochten meedenken wat het dashboard allemaal voor functies had, en het belangrijkste; ze mochten samen de variabele indicatoren bedenken die ze van belang vonden voor de buurt. Met behulp van de samengestelde indicatoren konden ze hun (persoonlijke) ervaringen vertalen naar data over de leefbaarheid en staat van hun buurt. De bewoners ervaarden meer zeggenschap en gehoor, en werden steeds beter in het werken met het dashboard en het vertalen van persoonlijke ervaringen naar wat algemenere data. De onderzoekers leerden met het dashboard over het ophalen van subjectieve, maar bruikbare data. En ten slotte was het voor beleidsmedewerkers en experts een mooie middel om een mix van ‘verhalen uit de buurt’ en abstractere data te verkrijgen.  

Het project loopt nog steeds en zal worden toegepast op verschillende buurten. Voor nu sloot Hebe haar presentatie af met een belangrijke learning: "Wat de bewoners belangrijke variabelen vinden, lijken ook die te zijn waar een probleem speelt".  

Van data naar datum

Ten slotte hield Luc Manders (Buurtvolk) een inspirerend pleidooi over zijn ervaringen met interventies in kwetsbare wijken. Hoewel data zeker bruikbaar kan zijn voor het signaleren en voorspellen van problemen, wilde hij het publiek tonen dat het uiteindelijk vooral gaat om het in gang zetten van een dialoog en interventie, samen mét de buurtbewoners.

Data kan zeker bruikbaar zijn voor het signaleren en voorspellen van problemen. Het in kaart brengen van risico’s in wijken kan ons tonen waar actie nodig is, maar uiteindelijk gaat leefbaarheid en welzijn over een geleefde werkelijkheid. Het gevaar is dat we blindstaren op data en kaarten en dat we de kaarten ‘beter’ maken, in plaats van iets echt in gang zetten in de wijk zelf. Want ook daar waar de cijfers verbetering aangeven, kunnen nog steeds dingen spelen die we niet weten te vangen met onze data en meetinstrumenten.

Luc noemde zijn presentatie daarom ‘Van data naar datum’. We zouden het iets minder mogen hebben over data, en het méér moeten hebben over de datum waarop we van start gaan met een project, een initiatief of een dialoog met buurtbewoners. Het liefst gaan we zo snel mogelijk met de bewoner aan tafel en zetten we iets in gang. Het begint bij het delen van verhalen en ervaringen over de situatie in de wijk, deze gaan verder dan cijfers die hoogover zijn opgehaald. Dan kan er samen met de bewoners worden nagedacht over een interventie die de wijk ten goede zou komen. Luc benadrukte hierbij ook dat we nog in te korte termijnen denken. Projecten van 2 jaar en professionals die zich 2 jaar in een wijk vastbijten vinden we al een mooie prestatie. Maar interventies in het sociaal domein hebben langer nodig. We zouden moeten denken in investeringen van bijvoorbeeld 10 jaar, zo kunnen we samen met bewoners meer leren van elkaar en meer vertrouwen op bouwen, en hoeven we niet steeds het wiel opnieuw uit te vinden.

Luc deelde ervaringsvoorbeelden, waarbij kleine interventies positieve bij-effecten in gang zetten, en moedigde het publiek aan: "Kosten en investeringen zullen aan de voorkant komen en blijven. Maar blijf het langdurig doen, leer samen met de bewoners, en denk aan het sneeuwbaleffect dat kleine interventies in gang zetten".

Dank aan de sprekers voor hun verhalen en het publiek voor de levendige discussies na afloop. Wil je bij onze volgende Data Dilemma's zijn? De volgende editie van deze serie open events vindt plaats op 30 mei. Het onderwerp en de sprekers worden binnenkort bekendgemaakt via ons platform en LinkedIn. Tot dan!