Pelle Menke

On September 26th, our community gathered in the AHK Culture Club at Marineterrein Amsterdam for our Datadilemma’s series. This edition focused on the use of Data and AI to create a more accessible Amsterdam. This article presents some of the key highlights and insights from the afternoon.

Together with the three speakers, Vishruth Krishnan, Hans Voerknecht, Michiel Bontenbal, and our audience we discussed how data and AI can help make our city more accessible for all. Which dilemma’s do we encounter when we use new technologies for an accessible city? How can data help to get more understanding of unequal access to mobility in the country? And what about sounds and noise pollution; how can data help make te city more livable?

What the three speakers had in common; a personal motivation to get away from the surface and dive deeper into the data, attempting to get closer to people’s experiences and perceptions. From an ordinary routeplanner, to one paying specific attention to challenges for people in weelchairs. From generic accesibility data for the region, to data highlighting the unequal distribution of access to mobility. And from recording noise levels, to measuring and classifying all different sounds in urban settings. In the paragraphs below, I will delve deeper into the different speakers and their topics.
 
Visruth Krishnan – Personalized Route Planner for People in a Wheelchair
To help individuals with limited mobility navigate the city more easily, the city’s innovation department has developed a prototype route planning tool. This route planner maps out the most accessible routes based on personal needs, considering preferences like maximum curb height at crossings, minimum sidewalk width, and whether to prioritize sidewalks or bike paths.

Visruth Krishnan, Data Scientist at the Innovation Department of the Municipality of Amsterdam, explained how data helps facilitate travel from point A to point B. However, to ensure route planning tools address the challenges faced by wheelchair users, we must feed these systems with data drawn from real-world experiences. A person’s journey might present specific challenges, such as detours, improperly parked bicycles, slopes, and narrow footpaths.

Working with a group of wheelchair users, Visruth studied the obstacles and experiences they encountered on their routes. This research generated precise data to feed the route planner, enabling it to provide personalized route suggestions that account for each individual’s freedom of movement.
Visruth presented several dilemmas encountered during the project:

1. Subjectivity in the data: How busy is a sidewalk or intersection perceived to be? Are cyclists at a certain point fast and aggressive, or is that just a feeling?
2. Minimal vs. comprehensive data collection: How much data should be gathered? While more data might provide deeper insights, it could also increase privacy risks.
3. Accurate vs. timely data: Timely data may not always be accurate, and accurate data may not always be available in time for critical decision-making. Consider issues like illegally parked bikes, construction work, and terraces that vary in size and location depending on the season.
4. Transparency vs. complexity: How transparent should data-driven processes be, especially when the algorithms or analytics behind them are complex? AI is often seen as a "black box"—people don’t understand how it works or how data is processed, which can lead to less trust from the start.

To address these challenges, Visruth and his team maintain an ongoing dialogue with the target audience. It’s an iterative process, and they keep the ‘human in the loop.’ The prototype is now ready, and hopefully, it can be further developed!
 
Hans Voerknecht – Unequal Accesibility and Data to Support The Narrative
Hans Voerknecht, strategist for sustainable accessibility at Een Nieuwe Kijk, presented the Integrated Perspective on Accessibility method, which he developed to get a deeper understanding of people’s accessibility. This method assists in collecting data and analyzing the severity of current inequalities and the effects of policy measures. The method has already been applied in nearly twenty projects, including four in the Amsterdam region, such as the Multimodal Future Vision of the Metropoolregio Amsterdam (MRA).

IKOB stands for "Integrale Kijk Op Bereikbaarheid" (Integrated Perspective/view on Accessibility). IKOB examines the travel time and costs that people face to reach their workplace by bike, car, or public transport and it visualizes how many jobs people can access from a specific area.

IKOB uses 'distance decay curves<strong>,'</strong> meaning that jobs located closer are given more weight than those further away. Travel time and costs are adjusted depending on the target group. Factors considered include income, access to a car, travel cost reimbursement, public transport options, and preference for a mode of transport (car, public transport, or bike). For people with a lower income, costs weigh more heavily than for those with higher incomes.

Throughout his talk, Hans discussed how data can be used to support a narrative, either consciously or unconsciously. Regional research on the state of mobility can quickly paint a positive picture if you're working with averages and fail to examine differences between people. There are groups that experience less access to mobility, and for whom this issue carries more weight due to financial constraints. The way data is researched and how deeply you investigate determines to what extent this group and their challenges are brought into focus.

One of the dilemmas Hans mentioned was the fact that poor accessibility is a personal experience. It’s subjective, and there can be a lot behind it. Regardless of the detail and quality of your data, you can never be completely sure if it truly reflects the human experience it’s supposed to represent.
 
Michiel Bontenbal – The Urban Sounds Sensor
Our third and final speaker discussed sounds and noise pollution in an urban environment. It may not seem to immediately fit with the rest of the speakers, but urban sound is also important to consider when creating an accessible and liveable city.  Michiel Bontenbal, lecturer in business and IT courses at the Amsterdam University of Applied Sciences, told us more about the Urban Sounds sensor, developed in collaboration with the volunteer organization Sensemakers. He explained us more about the challenges they face with this AI-driven solution and raised some dilemmas in his work.

The Urban Sounds Sensor project was developed in response to the need for evidence of nighttime noise disturbances. It was crucial to be able to distinguish between different types of sounds, such as music, mopeds, alarms, doors, car noises, and honking.

Together with the volunteers from Sensemakers, Michiel designed the sensor in such a way that the recorded sounds are neither stored nor released. The microphone registers the sound, and the algorithm in the sensor immediately categorizes it within the device. This approach ensures privacy by design.

Training the sensor is still an ongoing process. Achieving high accuracy is challenging, as even humans sometimes have trouble identifying certain sounds. And, while measuring noise disturbances is definitely getting more attention in the city now. However, this specific method of distinguishing between sound categories is still lagging behind in both development and interest from government authorities.

Michiel concluded his presentation by discussing his dilemmas with the audience. One of his dilemmas, as expected, was about placing microphones in public spaces; how desirable is that, really? It's important to talk about ethics and privacy when measuring in public spaces, especially with a sound sensor that isn’t visible. His second point focused on the experience of city sounds. How you perceive sounds depends on personal experiences and preferences. Some people enjoy urban sounds, like the noise of a tram or ringing bike bells. People may have associations with certain sounds that determine whether they find them annoying, don't even notice them, or actually enjoy them. This is a factor that a sound sensor and the data it collects have difficulty accounting for.
 
Panel Discussion
After the presentations, we brought the speakers together for a panel discussion. Led by Chris de Veer, programme manager Mobility at Amsterdam InChange, there was an engaging conversation with the audience. To wrap things up, I’d like to highlight three key statements made by the speakers in response to some critical questions from the audience:

1. "We often try to objectify the world with data, but there is no objective truth. However, diving deep into data can give you a better and more diverse understanding of an issue or region." – Hans
2. "Data is always messy. If the data we input is messy, the outcome will also be messy. Garbage in, garbage out." – Michiel
3. “The Route Planner method and platform could be of great use in gaining a better overview of building accessibility throughout the city.” - Visruth

Thanks to the speakers for their stories and to the audience for the lively discussions afterwards. Want to join us for our next Data Dilemmas event? The next edition of this series of open events will be announced soon. We’re also always open to new themes and topics for this series; we’re curious to hear about the data dilemmas you encounter in your work!

ENGLISH BELOW

Gedurende de eerste helft van 2024 werkten we samen met vier studenten van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) op het thema Mobiliteitsrechtvaardigheid. Samen met de provincie Noord-Holland waren we als opdrachtgevers onderdeel van een primeur: De eerste interdisciplinaire afstudeerkring van de Hogeschool van Amsterdam. De afstudeerders kwamen vanuit verschillende opleidingen. De groep van vier bestond uit twee Bestuurskunde studenten (Jade Salomons en Timo van Elst), een student Toegepaste Psychologie (Jackie Ippel), en een student Communicatie en Multimedia Design (Merel Thuis).

De HvA wilt haar studenten al vroeg bekend maken met interdisciplinair samenwerken en onderzoeken. Een domein-overstijgend en complex vraagstuk als Mobiliteitsrechtvaardigheid, wat al langere tijd binnen het Amsterdam Smart City netwerk wordt behandeld, bleek een mooi onderwerp voor hun eerste afstudeerkring. Voor zowel de HvA en de opdrachtgevers was er veel nieuw aan dit project en waren er veel onzekerheden, maar vanuit onze waarde ‘leren door te doen’ gingen we samen aan de slag!  
 
Resultaten
Na een kick-off met de leden van de Mobiliteitsrechtvaardigheid werkgroep en verkennende interviews met specialisten van Provincie Noord-Holland vormden de studenten concrete onderzoeksvragen. Na een brede introductie en vraagstelling hebben de studenten een deelonderwerp eigen gemaakt en hun afstudeeropdracht daarop ingericht. Bij deze licht ik kort toe wat de verschillende onderwerpen en resultaten waren. Bij vervolgvragen kunnen jullie mij of Bas Gerbrandy (PNH) een berichtje sturen.

- Timo keek naar het grotere plaatje en bestudeerde hoe het mobiliteitsbeleid in Noord-Holland nu is ingericht, met name met betrekking tot Mobiliteitsarmoede. Ook keek hij hoe participatiemethoden hier nu een rol in had. Hij schreef een advies waarin hij bijvoorbeeld pleit voor het installeren van participatie experts per domein/sector, in plaats van het als een apart team beschouwen.

- Jackie verdiepte zich nog meer in hoe ambtenaren zich verhouden tot de doelgroep die mobiliteitsarmoede kan ervaren. Zij onderzocht de bereidheid van ambtenaren om in gesprek te gaan met de doelgroep. Een belangrijk onderdeel wat velen nog een spannend idee vinden. Ook hielp Jackie mee met Jade’s focusgroep en kwalitatieve onderzoek.

- Jade ging namelijk het veld in. Ze sprak ouderen in Purmerend over hun reiservaringen en wat voor belemmeringen ze ervaren. Haar onderzoek bewees hoe belangrijk dit onderdeel is. Ze lichtten bijvoorbeeld uit dat ouderenvervoer goed geregeld is, maar dat ze angstig kunnen zijn tijdens hun reisbewegingen. Slechte kwaliteit van voetpaden en het snelle optrekken van een bus is waar ze het veel over wilden hebben.

- Ten slotte ging Merel aan de slag met een multidevice ontwerp. Ze creëerde een tool waarmee belevingen van inwoners op persoonlijk niveau uitgevraagd kunnen worden. Vervolgens wordt hierin inzichtelijk en tastbaar gemaakt wat beleidsrisico’s en -kansen zijn voor de sector Mobiliteit van de provincie. Het dient zo als gesprekstool en brug tussen de persoonlijke ervaringen van inwoners en de abstractere en strategische niveau van de beleidsmedewerkers.   
 
Interdisciplinair en organisatie-overstijgend samenwerken
Het is een intensieve periode geweest waarin we het de studenten, en hun afstudeerbegeleiders, niet altijd makkelijk hebben gemaakt. Het project stelde namelijk bloot hoe de afstudeertrajecten en -eisen verschillen per studie en faculteit binnen de HvA. De studenten en docenten gingen hier uiteindelijk soepel mee om, maar dit was zeker wennen voor ze tijdens de start van de afstudeerkring. Ook voor de opdrachtgevers en begeleiders was het een leerproces waarin we samen in een iteratief proces onze werkwijze en opdrachten moesten aanpassen.

Bij veel van de vraagstukken die langskomen in het Amsterdam Smart City netwerk gaat het over het belang van domein overstijgend werken en hoe veel moeite grote (overheids)organisaties hier mee hebben. Juist daarom kijken we tevreden en trots terug op dit proces. Op deze manier hebben we de studenten voor de start van hun carrière al laten kennismaken met het samenwerken op maatschappelijke vraagstukken, met anderen, die vanuit hun eigen expertise, achtergrond en creativiteit naar problemen en oplossingen kijken.   
 
Hogeschool van Amsterdam is op zoek naar een nieuw vraagstuk!
Ook komend jaar (start 2025) gaan we weer met veel enthousiasme aan de slag met een vraagstuk voor een nieuwe lichting afstudeerders. Om het onderwerp verder te brengen en om samen nog meer te leren over interdisciplinair samenwerken aan maatschappelijke vraagstukken. Samen met de HvA zijn we daarom op zoek naar een nieuw maatschappelijk vraagstuk voor de volgende groep afstudeerders. We zijn op zoek naar een onderwerp, maar ook een organisatie die, in combinatie met een ASC collega, als mede-opdrachtgever en begeleider zal optreden. Dit kan uiteraard in samenwerking met andere ASC partners.

Het onderwerp zal eind september bekend moeten zijn. In de weken die daarop volgen, zal de (groeps)opdracht gefinetuned worden en start de werving van geschikte studenten die in 2025 afstuderen.

Voor meer informatie kun je contact opnemen met Marije Poel (m.h.poel@hva.nl), Nora Rodenburg (n.m.rodenburg@hva.nl) of mij (pelle@amsterdamsmartcity.com)  
 
________________________________________

ENGLISH:
 
During the first half of 2024, we collaborated with four students from the Amsterdam University of Applied Sciences (HvA) on the theme of Mobility Justice. Together with the Province of North Holland, we had the privilege of being part of a pioneering project: the first interdisciplinary graduation circle at the HvA. The graduates came from different programmes, and the group of four included two Public Administration students (Jade Salomons and Timo van Elst), a student Applied Psychology (Jackie Ippel), and a Communication and Multimedia Design student (Merel Thuis).

The HvA aims to familiarise its students early on with interdisciplinary collaboration and research. A complex, cross-domain issue like Mobility Justice, which has been a topic of focus within the Amsterdam Smart City network for some time (LINK), proved to be an excellent subject for their first graduation circle. For both the HvA and the commissioners of the topic, this project was new and presented many uncertainties, but driven by our value of ‘learning by doing,’ we embarked on this journey together!

Results
Following a kick-off with members of the Mobility Justice working group and exploratory interviews with specialists from the Province of North Holland, the students began to formulate concrete research questions. After a broad introduction and question formulation, each student chose a specific sub-topic to focus on for their graduation project. Below, I briefly outline the different topics and results. For further questions, feel free to contact me or Bas Gerbrandy (PNH, bas.gerbrandy@noord-holland.nl).

- Timo looked at the bigger picture, studying how mobility policy is currently structured in North Holland, particularly concerning Mobility Poverty. He also examined the role of participation methods in this context. In his advisory report, he advocates, for example, the installation of participation experts per domain/sector, rather than considering it as a separate team.

- Jackie delved deeper into how civil servants relate to the target group that may experience mobility poverty. She investigated the willingness of civil servants to engage in dialogue with this group, an essential aspect that many still find daunting. Jackie also assisted with Jade's focus group and qualitative research.

- Jade took to the field, speaking with the elderly in Purmerend about their travel experiences and the barriers they face. Her research highlighted the importance of this issue. For instance, she found that while transport services for the elderly are well-organised, they often feel anxious during their journeys. Poor pavement conditions and the sudden acceleration of buses were frequent topics of concern.

- Finally, Merel worked on a multi-device design. She created a tool that can be used to gather personal experiences from residents. This tool then makes the policy risks and opportunities for the Mobility sector in the province more visible and tangible. It serves as a discussion tool and a bridge between the personal experiences of residents and the more abstract, strategic level of policy officers.

Interdisciplinary and Cross-Organisational Collaboration
It has been an intensive period in which we didn’t always make it easy for the students and their graduation supervisors. The project revealed how graduation trajectories and requirements vary across programmes and faculties within the HvA. The students and lecturers eventually handled this smoothly, but it was certainly an adjustment for them at the start of the graduation circle. It was also a learning process for the supervisors, where we had to iteratively adapt our working methods and assignments together.

Many of the issues that arise in the Amsterdam Smart City network relate to the importance of cross-domain collaboration and the difficulties that large (government) organisations often face with this. That’s why we look back on this process with satisfaction and pride. We have introduced the students to the practice of working on social issues, with others who bring their own expertise, background, and creativity to the table, before the start of their careers.

Amsterdam University of Applied Sciences is Looking for a New Topic!
Next year (start of 2025), we will again enthusiastically tackle a new topic with a fresh group of graduates, to further advance the subject and learn even more about interdisciplinary collaboration on social issues. Together with the HvA, we are therefore looking for a new social issue for the next group of graduates. We are searching for a topic, as well as an organisation that, in combination with an ASC colleague, will act as a co-client and supervisor. This can, of course, be in collaboration with other ASC partners.

The topic should be finalised by the end of September. In the weeks after, the (group) assignment will be fine-tuned, and the recruitment of suitable students graduating in 2025 will begin.

For more information, you can contact Marije Poel (m.h.poel@hva.nl), Nora Rodenburg (n.m.rodenburg@hva.nl), or me (pelle@amsterdamsmartcity.com).

Rising petrol and electricity prices; increasing digitalisation and declining public transport supply, among other things, are causing more and more people to have problems getting around. Sustainability and shared mobility do not seem to be for everyone, and measures to encourage them may even exacerbate the problem. This increases the risk of social exclusion.

Since mid 2022, we have been working on the topics of inclusion, mobility poverty and mobility justice with our network partners in various working group sessions. Would you like to know more about our efforts, or the progress of the current working group? Contact me at pelle@amsterdamsmartcity.com.

Yuki Tol and Joaquim Moody, trend watchers for Smart Mobility at the Innovation Department of the Municipality of Amsterdam, delivered the Mobility Radar on future public Transport.Twee 'moonshots' geven je een,van zo'n 11 jaar) this March. In this first edition, the Amsterdam Smart Mobility program delves deeper into the city's mobility challenges. Will staff and funding shortages, the energy transition, and a growing demand for (accessible) transport options continue to impact the city's future public Transport system? Two 'moonshots' give us a glimpse into the future, showing what public Transport might look like in 2050.

The new concession for public Transport in Amsterdam is nearly ready and will commence in 2025 for a period of approximately 11 years. This is a good time to engage in discussions about the steps that need to be taken to achieve the goals and ambitions set for 2050. It is also crucial to determine what measures are necessary to address the developments that public Transport will face in the future. If the current system is continued, we are only one or two concessions away from 2050. Therefore, now is the time to start working on developments, innovations, and concepts that we want to include in the concessions for the 2030s and 2040s.

Exploring the future together
The Radar team has developed a workshop to engage with various organizations, experts, residents, and enthusiasts to discuss the Mobility Radar. In this workshop, participants jointly explore the trends and developments that can influence the future of mobility. It is a great way for participants to practice this way of thinking, and such a session also brings up topics and discussion points that the Municipality of Amsterdam can incorporate into its future explorations and concessions.
During our 24th Knowledge and Demo Day, Joaquim Moody hosted a work session for a diverse group of participants various organizations and domains. In three groups, we analysed an emerging public Transport challenge using the Mobility Radar approach and creatively thought about solutions. In the following paragraphs, I summarize what we discussed with the group.

Method
The starting point is a number of current challenges in public Transport: staff shortages, funding shortages, accessibility, the energy transition, and the growing demand for public Transport.

Each group selects one of the challenges and then 'dissects' it. Using a worksheet, you look at the following topics: What basic need underlies this challenge? What are examples of how or where you see this challenge currently? What macro changes play a role in the emergence of this challenge – in the long and short term? And how do these macro changes affect which basic needs are important and how they are fulfilled?

Next, you start creating a solution for this challenge and trend. Examples of solutions are: a service, a product, a regulatory adjustment, or an informative campaign. You also need to consider how you would deploy it and who exactly the target audience is.

Results

Accessibility
One of the groups analysed the challenge of public transport accessibility. This needs to be adequate for everyone, now and in the future. Accessibility involves affordability, the digital skills required, travel costs, and physical accessibility. This challenge mainly revolves around the basic needs of connectedness, independence, and control. The macro changes playing a role are migration (increasing number of people to be transported) and aging (more people wanting to travel independently but requiring extra assistance – particularly in digital and physical aspects). Therefore, more space and special assistance will be needed for a growing group of travellers.
The group proposed focusing more on 'micro public transport' and 'on-demand public transport' and making bus and train compartments more flexible. This would make people less dependent on a rigid system and travel environment. The group argued that air travel can serve as an example, where you can specify exactly where you want to sit, whether you need extra space, and if you require extra assistance. These needs deserve more attention in public transport as well. This can be tested with prototypes in train cars and buses and is intended for the target groups: the elderly, people with disabilities, and parents with young children.

Staff Shortages in Public transport
The challenge of 'staff shortages in public transport' is reflected in developments such as cancelled schedules, high work pressure, high absenteeism, strikes, and less social control in public transport (due to less staff). The basic needs affected by this challenge are the need for social status, financial security (for the driver), and a pleasant, healthy workplace. Macro changes playing a role include the large number of job opportunities in other sectors, increasing aggression and hardening in society, worsening public perception of public transport, and aging. As a result, working in public transport has become less prestigious, less safe, relatively less well-paid, and there is little influx of new, young employees.
The group proposed a campaign to improve the image of working in public transport. Currently, too few people choose this profession. However, with campaigns similar to those by the Defense Department, it could be made trendy and attractive again. Influencers or famous Dutch people could also play a role in this. The target audience to be enthused includes young starters and people considering a career switch.

The Growing Demand for public transport
Finally, the third group presented their worksheet regarding the challenge of the growing demand for public transport (and the decline in public transport investments). This is reflected in the decline in service quality, travel options, and the fact that less equipment is available. This affects the basic needs of comfort, connection, and being able to be oneself). Macro changes exacerbating these challenges include the decreasing space for mobility, individualization as a societal development, and increasing travel costs. This leads to a kind of public transport anxiety, aversion, and aggression, which is already happening and is only getting worse, the group noted.

The group proposed recognizing the societal role of public transport more, which would lead to more respect and funding. We should also further 'de-peak' travel times by better aligning telecommuting days or departure times for employees. This can be tested with pilots in specific (travel) areas or with large employers. The target audience can be seen as all travellers together.

Follow-Up
Joaquim will use the presented analyses and solutions as inspiration for further research and use the feedback on the method and workshop to improve such sessions in the future. Enthusiastic participants also wanted to use this method for sessions with students and international delegations, illustrating its success!
During the upcoming Knowledge- and Demo Day, we will have another session on mobility with a similar approach, but this time we will work with the scenario studies made by the Province of North Holland. Thinking about the future using trends, scenarios, and moonshots is essential in every domain, especially when done with a diverse group and maintaining connection.

Op 30 mei nodigden we onze community uit bij AMS Institute op het Marineterrein voor een Data Dilemma’s event over de Voedseltransitie. Het ging deze middag over technische dilemma’s rond data en de verduurzaming van voedselketens, en; wat is nou echt lokaal voedsel?
 
Data Commons: Een digitaal gemeenschapsgoed met een gezamenlijk doel
Jan Wester, directeur van Big Data Value Center, vertelde ons meer over het project ‘Data Value Center Agri & Food Korte Keten’. Aanleiding voor dit project is de transitie naar een duurzamer voedselsysteem waarbij digitalisering en data een belangrijke rol spelen. Er is de wens dat relatief meer voeding uit de regio komt (in plaats van langere ketens), dat er meer transparantie en efficiëntie is in ketensamenwerking en dat er meer informatie wordt vastgelegd over productie en herkomst (denk aan True Pricing). Dit vraagt om een neutraal precompetitief platform. Dit platform kan je zien als een zogenaamde Data Commons: een digitaal gemeenschapsgoed waarin je samen afspraken maakt over het delen van data; wat deel je, met wie, en wat is het gezamenlijke doel ermee?

De Agrifood Data Common is een veilige data-deel omgeving/marktplaats/dashboard, met verschillende gebruikersgroepen. Ondernemers kunnen hiermee bijvoorbeeld markten transparanter maken, ketensamenwerking verbeteren en meervoudige verdienmodellen creëren. Overheden kunnen gebruik maken van de omgeving voor meer evidence-based beleid en het monitoren van impact. Ten slotte kunnen kennisinstellingen gebruik maken van het platform voor de opbouw van referentiedata en het delen van data uit experimenten en fieldlabs. Belangrijk is dat de verschillende partijen vertrouwen met- en in elkaar opbouwen om dit samen te laten werken.
 
De cateringketen van de Hogeschool van Amsterdam als case
DVC Agri & Food is samen met partners cases aan het bouwen die het nut en belang van dit digitale gemeenschapsgoed in de praktijk tonen. Kees Willem Rademakers van de Hogeschool van Amsterdam vertelde ons meer over het ‘Food Governance 2.0’ project met betrekking op hun eigen cateringketen.

De HvA wilt zich actiever afvragen wat ze van (hun) voedsel vinden en hoe ze een nieuwe rol kunnen spelen in hun eigen lokale voedselsysteem. Ze kijken naar factoren als gezondheid, biodiversiteit, betaalbaarheid en energiegebruik. Als je hier kritisch naar wilt kijken blijkt hoe moeilijk het is om te onderzoeken waar kantineproducten precies vandaan komen. De precieze oorsprong, de reizen die het afgelegd heeft, de arbeidsomstandigheden; het zijn onderdelen waar je als afnemer grip op- of in ieder geval een beeld van wilt hebben. Er is nu een ongelijke machtsverdeling waarbij de leverancier meer data over de keten bezit en dit gebruikt als verdienmodel.

Binnen een keten die digitaal en transparant is georganiseerd, kan de HvA zien wat er nu gebeurt, kan er onderhandeld worden, en kunnen ze samen gaan hervormen waar ze naartoe willen. Het is belangrijk om daarom de governance structuren over voedselketens en de informatiestructuren daarbinnen opnieuw vorm te geven met elkaar. Jan Wester en Kees Willem Rademakers concluderen samen dat deze hervorming vooral zit in wederkerigheid en bereidheid om meer data met elkaar te delen, en de digitale platformen die dit mogelijk maken.

Flevo Campus: Samen werken aan het stedelijk voedselsysteem van de toekomst
Lenno Munnikes vertelde ons meer over lopende initiatieven bij de Flevo Campus. Een organisatie waar onderzoek, onderwijs, ondernemerschap en overheden samenkomen om samen te werken aan het stedelijke voedselsysteem van de toekomst. Hier verbinden ze economische, maatschappelijke en kennis-vraagstukken op het gebied van een duurzame voedseleconomie en een gezonde voedselomgeving.

In een project rond ‘de supermarkt van de toekomst’ zijn ze aan het experimenteren met het verbreden van het assortiment van lokale producten in de schappen. Als je een deel van een supermarkt bijvoorbeeld reserveert voor lokale ondernemers, ontstaat er al sneller een match tussen lokale consumenten en lokale producenten. Ook wordt er gekeken hoe je stadstuinderijen kan ontwikkelen met een mix van verschillende functies. Naast voedselzekerheid, kan zo’n plek ook een belangrijke educatiefunctie vervullen voor kinderen en jongeren in de buurt, kan er onderzoek plaatsvinden, kunnen er nieuwe verdienmodellen worden uitgeprobeerd, en kan de tuin gekoppeld worden aan een zorgcentrum in de buurt.

Ten slotte vertelde Lenno over hun projecten in de zogenaamde Labs. Hier experimenteren ze op kleine schaal om ons aan het denken te zetten over ons voedselsysteem. Een bekend voorbeeld is het hergebruiken van de ‘reststromen’ van de kip. Na slachting wordt zo’n 70% van het dier als reststroom verscheept naar andere continenten. Maar wat als je nou alles van de kip verwerkt? Hoe kan je omgaan met onderdelen van een dier dat je niet opeet? Met deze vragen gingen ze aan de slag en creëerden ze bijvoorbeeld een tasje van de huid, zeep van het vet en keramiek van de botten. Een experiment als dit kan op kleine schaal worden uitgevoerd, maar via nieuwskanalen veel mensen bereiken en aan het denken zetten over ons voedselsysteem.
 
Onderzoek naar de klimaatimpact van een voedselketen; van verantwoording naar nieuwsgierigheid
Leen Felix, adviseur Agrifood en Biodiversiteit bij Metabolic, nam ons mee in het proces waarmee ze bedrijven adviseert over de duurzaamheid van hun voedselketen. Het begint simpel, bij de ingrediëntenlijst van een product. In plaats van de locatie van de leverancier, moet je echt op zoek naar de productielocatie; het land van herkomst per ingrediënt. De impact van voedselproductie hangt namelijk af van de combinatie van het productieproces en de productielocatie. Maten van landgebruik, bodemtransformatie en uitstoot van broeikasgassen, bijvoorbeeld, hebben ieder een effect op de natuurlijke omgeving. De ruimtelijke context bepaald hoe schadelijk deze processen zijn voor de aarde en het klimaat. Je kan hierbij denken aan de volgende voorbeelden: Het verbouwen van soja, waarbij veel land voor nodig is, is schadelijker als er regenwoud in Brazilië voor wordt gekapt. Het transformeren en homogeniseren van de bodem is schadelijker voor het klimaat, als dit gebeurt op een plek waar voorheen een relatief hoge mate van biodiversiteit aanwezig is. Water-intensieve productieprocessen hebben meer impact op mens en natuur als het plaatsvind op locaties waar water schaars is.

Metabolic koppelt daarom ruimtelijke context aan productieprocessen. Via scores is te zien hoe de negatieve impact van productieprocessen nog sterker is in ‘gebieden met een gevoeligheid’. Dit legt de complexiteit vast waar je in mondiaal voedselsysteem mee te maken hebt. Hoe meer ingrediënten in een product, hoe meer productielocaties, hoe meer factoren die de klimaatimpact beïnvloeden. Het is voor Leen als analist en adviseur de balans zoeken tussen het weergeven van álle data en de complexiteit van de keten, en het adviseren met een platgeslagen verhaal waar de opdrachtgever soms naar op zoek is. Je wilt een bedrijf niet verlammen met de data, maar ze ook wel gericht handvatten geven om bijvoorbeeld risicolocaties en ingrediënten te vermijden.

Leen sluit af met een drietal lessen voor het publiek:
- Perfecte data bestaat niet, en dat is niet eens zo erg: focus op het verhaal wat je ermee kan en wilt overbrengen.
- Van verantwoording naar nieuwsgierigheid: Je kan dus niet 100% verantwoorden en berekenen, maar je moet wel een nieuwsgierige houding tonen over bijvoorbeeld alle bijkomende milieulasten en context risico’s.   
- Geen top 10 maar systeemdenken: Duurzaamheid als een simpel thema laten vallen, het is geen top 10 maar denk in systeem met contrasten, schaal, complexiteit, ruilfuncties. ‘One size fits all’ oplossingen werken niet.
 
Dank aan de sprekers voor hun verhalen en het publiek voor de levendige discussies na afloop. Wil je bij onze volgende Data Dilemma's zijn? De volgende editie van deze serie open events vindt plaats op 16 juli. Ook staan we altijd open voor nieuwe thema’s en onderwerpen voor deze serie; we zijn benieuwd wat voor data dilemma’s jij mee in aanraking komt bij je werk!

Als Amsterdam Smart City netwerk bijten we ons vast in complexe stedelijke transitievraagstukken. Ze zijn complex omdat doorbraken nodig zijn; van kleine doorbraakjes, tot grotere systeem doorbraken. Denk aan bewegingen rond; organisatie-overstijgend werken, domein-overstijgend werken, en van competitief naar coöperatief. Als netwerk zetten we samenwerkingsprojecten op waarin we gaandeweg ondervinden met wat voor barrières we te maken hebben en wat voor doorbraken er nodig zijn.

Tijdens ons jaarlijkse Partnerdiner op 2 april, hadden we het samen met eindverantwoordelijken van onze partnerorganisaties over de strategische dilemma’s die spelen bij transitievraagstukken. Als gespreksstarters gebruikten we onze lopende onderwerpen van 2024: De coöperatieve metropool, de ondergrond, de circulaire metropool en drijvende wijken. De gesprekken aan tafel gingen echter over wat er aan de basis staat van het werken aan transitievraagstukken. Zo ging het bijvoorbeeld over; het samenwerken aan visies en scenario’s, leiderschap, burgerlijke ongehoorzaamheid en de kracht van coöperaties. In dit artikel bespreek ik beknopt een aantal onderwerpen die onder de aandacht werden gebracht door onze gasten.

Belangen en visie organiseren
Bij een vraagstuk of onderwerp als de ondergrond, gaan we het al snel hebben over de data en de oplossingen. Dat is ‘te makkelijk’. Technisch gaat het allemaal wel kunnen, maar als we daar te snel beginnen met de oplossing lopen we over een aantal jaar weer vast. Het is belangrijk om eerst een stapje terug te doen en een gedeeld belang en gedeelde visie te organiseren.

Hoe je belanghebbenden verzamelt, en de methode om tot een gedeelde visie te komen, dat is wat meer aandacht verdient. Neem het ondergrond vraagstuk als voorbeeld. Op welke schaal organiseer je daarvoor de belanghebbenden? Aan de oppervlakte hebben we Gemeentelijke en Provinciale grenzen, maar in de ondergrond liggen netwerken van kabels en leidingen die op andere schaal zijn geïnstalleerd en hebben we te maken met bodemtypologieën met verschillende behoeften.

Samen voorstellen en voorspellen
Dat waar je naartoe wilt werken, dat moet van iedereen voelen. Het is belangrijk om een setting te creëren van gedeeld eigenaarschap, waarin iedereen zich ook gehoord voelt, en dat je voelt dat de mensen met wie je gaat samenwerken ook voor jouw belangen op zullen komen. Om samen tot een visie te komen, is het belangrijk om te werken aan scenario’s en die samen te doorleven. Je moet het dan niet alleen hebben over waar je heen wilt, maar ook uitwerken wat er gebeurt als je niets doet of als het helemaal verkeerd uitpakt.

De scenario’s zouden op waarden moeten rusten. Het beeld wat bij de scenario’s hoort is veranderlijk, maar de waarden niet. Samen ben je continu in samenspraak over wat de waarden betekenen voor het verhaal dat je creëert.

Leiderschap en een interdisciplinaire werkwijze
Transitievraagstukken en bovenstaande aanpakken verdienen een bepaald soort leiderschap. Zo zou een leidinggevende bijvoorbeeld een veranderlijke en faciliterende houding moeten tonen, en moet hij/zij vanuit waarden werken die inspireren en verbinden. Het zou meer moeten gaan over het faciliteren van doeners, het stimuleren van doelgericht samenwerken in plaats van taakgericht en ruimte bieden voor menszijn en persoonlijke expertises. Met dit laatste wordt verwezen naar een stukje burgerlijke ongehoorzaamheid. Om dingen die we belangrijk vinden in gang te zetten moeten we soms even los kunnen denken van onze organisatiestructuren en functies. We zouden wel wat vaker mogen appelleren aan ons menszijn.

Meer faciliteren en minder hiërarchie helpt ons om beleid en praktijk dichter bij elkaar te brengen, en om van competitief naar meer coöperatief te bewegen. Als je naar de uitvoering gaat mag de kracht verplaatsen naar de uitvoerders. De machtsverschuivingen tussen leidinggevenden en de doeners, met specifieke rollen en expertises, mag in een constante wisselwerking rond gaan.

Ook interdisciplinair samenwerken aan transitievraagstukken zal nog meer moeten worden gestimuleerd, en misschien wel de norm moeten worden. Bij overheden en bestuurders bijvoorbeeld, zijn transitie thema’s verdeeld over domeinen als energie, mobiliteit, etc. maar de vraagstukken zelf zijn domein overstijgend. Als voorwaarde zou je kunnen stellen dat je altijd twee transities aan elkaar moet koppelen. We zouden meer inspirerende voorbeelden moeten laten zien waarbij verschillende domeinen en transities aan elkaar worden gekoppeld, door bijvoorbeeld overheden.

Publiek-privaat-civiel
Publieke, private en civiele partijen zouden nog meer naast elkaar aan tafel mogen, in plaats van tegenover elkaar. Bedrijven kunnen verzuild zijn, of zich zo voelen, en zouden nog meer om zich heen kunnen kijken en samenwerken. Niet alleen met overheden, maar ook met civiele organisaties. Er zijn vaak meer gezamenlijke belangen dan we denken.

In een beweging naar niet-competitief samenwerken kunnen coöperaties een belangrijke factor zijn. Wanneer je meer autoriteit bij coöperaties neerlegt, weet je zeker dat er in de basis voor een wijk, een stad, haar inwoners, een publiek belang wordt gewerkt. Er liggen dan ook veel kansen bij een faciliterende houding vanuit de overheid naar coöperaties toe, en in de samenwerking tussen bedrijven en coöperaties.
 
Er zijn tijdens dit diner veel onderwerpen aan bod gekomen waar we met het netwerk mee aan de slag kunnen in onze programmering. De input wordt gebruikt voor onze lopende vraagstukken en we gaan de komende tijd in gesprek met partners om te kijken of we van start kunnen met verdiepende sessies of het ontwikkelen van methoden op (enkele van) deze onderwerpen.
<em>Wil je doorpraten over deze onderwerpen, met ons - of een van onze partners? Mailen kan naar pelle@amsterdamsmartcity.com*</em>